Сарвар Дониш, муовини дуввуми раиси Ҷумҳурии Афғонистон ба нашри ин рӯйхати ақвом вокуниш намуда мегӯяд, дарҷ гаридани номи қавмиятҳо дар шиносномаҳои электронӣ “ҷанбаи касбӣ ва илмӣ надорад”.
Ба андешаи ӯ, “тасмимҳои аҷулона ҳам ҳукуматро мавриди пурсиш қарор медиҳад ва ҳам дар миёни мардуми мо тафриқа ва беэътимодӣ эҷод мекунад”.
Дар ҳамин ҳол, Салоҳуддини Раббонӣ, раҳбари Ҷамъияти исломии Афғонистон, Ато Муҳаммад Нур, раиси иҷроияи Ҷамъияти исломӣ ва Мирраҳмон Раҳмонӣ, раиси палатаи намояндагон навиштанд, ки ҷудо кардани ин ақвом аз баданаи қавмҳои дигар нифоқафканӣ аст ва ба руҳияи миллатсозӣ осеб мерасонад. Шуморе аз аъзои Сенат низ ба ин қазия вокуниш нишон додаанд.
Муҳаммад Алам Издиёр, муовини раиси Сенат гуфта, “Афғонистон ба ваҳдат ниёз дорад, ба ҳамбастагӣ ниёз дорад ва бояд як миллат шавад”. Ӯ меафзояд: “Дар ин вазъ, мо бояд баррасӣ кунем, ки афзалиятҳои кадом аст.”
Аммо Шӯрои ҳамоҳангии ақаллиятҳои Афғонистон рӯзи якшанбе дар нишасте дар Кобул аз ин тасмими идораи миллии омор (сабти асноди шаҳрвандӣ) истиқбол карда ва аз ҳукумат талаб кард, ки ақаллиятҳо низ дар тасмимгириҳои бузурги сиёсӣ дохил бошанд.
Аҳмад Шакиб Санин, раиси Шӯрои ҳамоҳангии ақаллиятҳо мегӯяд: “То ба имрӯз мо мисли мурдаҳо будем ва рӯҳ надоштем, мо хор шудем, зеро дар ҳама ҷое, ки мерафтем, ақаллият будем.”
Дафтари миллии омор ва маълумот мегӯяд, ки ин қавмҳо бо дархости намояндагони худ ба таври электронӣ сабти ном шудаанд.
Роина Шаҳабӣ, сухангӯи Идораи миллии омор ва маълумоти Афғонистон мегӯяд: “Барои ворид кардани номи гурӯҳҳои дигари қавмӣ ба ҷуз аз чаҳордаҳ қавм дар Афғонистон дар низоми ID-и электронӣ ҳеҷ монеае вуҷуд надорад.”
Аз ин тасмими Идораи омори милӣ Афғонистон аз ҳама бештар ақалятҳо истиқбол кардаанд. Гулназар Фарҳод яке аз бошандаҳои Шуғнони Бадахшони Афғонистон дар сӯҳбат бо “Аздо тв” аз ин тасмим истиқбол кард ва гуфт, ки ҳар ақвоме дар ҳар куҷое зиндагӣ мекунанд, талош мекунанд, ки бар асоси номи қавми худ шинохта шаванд.
Дар суоли он, ки оё танҳо қавмҳои тоҷиктабор бештар тақсимбандӣ шудаанд ё дигар қавмҳо низ ҳастанд, оғои Гулназар гуфт, “ман аслан фикр намекунам, ки ба расмият шинохтани ақвом боиси тафриқа бишавад ва ин ҳеҷ рабте ба чизи дигаре надорад. Ин як ҳақиқат аст, ки ҳар қавм бо ҳамон ҳақиқати вуҷудии худ шинохта шадвад”.
Гулназар Фарҳод ҳамзамон гуфт, ақвоме, ки худашон хоста бошанд ҳувияташон бо ҳамон қавми худ шинохта шавад ҳеҷ монеъае надорад. Ин хости ақвом аст, ки онҳо тасмим бигиранд, ки ҳамон қавмияташон ва ҳамон ҳувияташон шинохта бишаванд ва тасмими онҳо мавриди қабули давлату ҳукумати Афғонистон хоҳад буд. Ҳувияти қавмӣ ҳаққи ҳар қавм ҳаст ва ҳар қавм бояд ба ҳамон ҳувияти худ шинохта шавад ба шарте, ки он қавм худаш хоста бошад то ҳувияташ дар шиноснома дарҷ шавад.
“Ва дар зимн бояд илова бикунам, ки дар ин барнома танҳо ақвоме бештар дар ростои ҳувияташон иддаои шиноси ҳувияташон шудаанд, ки тафовутҳои куллӣ бо миллатҳое, ки то кунун идғом дар дарнуи онҳо буданд. Ба мисле, ки шуғнониҳо то кунун ба номи тоҷик ёд шудаанд, дар ҳоле, ки шуғнониҳо тафовути забонии куллӣ доранд бо бародароне, ки худро тоҷик мегӯянд. Ва тоҷикҳо мегӯянд, ки мо аламбардори забони форсӣ ҳастем. Шояд шумо бидонед, ки шуғнониҳо забони аслиашон ва забони аввалиашон шуғнонист ва форсиро дар даврони таҳсил ва дар даврони омузиш ёд мегиранд, ки форсӣ забони дуввумии шуғнониҳо аст”.
Дар соли 2017 ҳукумати Афғонистон комиссиюне таъсис дод, ки гурӯҳҳои этникии муқими ин кишварро муайян мекунанд, аммо кори ин комиссиюн муваффақ набуд ва ба натиҷае нарасид. Ба ҳамин хотир Додгоҳи олӣ қарор кард, ки гурӯҳҳои этникӣ дар Афғонистон чордаҳ қавме ҳастанд, ки дар Сарқонун зикр шудаанд.
Тавзеи шиносномаҳои электронӣ дар ин кишвар чанд соле пеш оғоз шуд, аммо дарҷи вожаи “Афғон” дар он ба мухолифатҳое рӯбарӯ шуд. Дар натиҷа тасмим гирифта шуд, ки номи қабилаҳоро дар баробари калимаи Афғонистон ҷой бидиҳанд.
Ҳамчунин барои бештар фаҳмо шудани ин қазия мо аз Алим Шеразмонов хостем ин қазияро шарҳ бидиҳад. Ӯ чунин гуфт:
