Созмонҳои байналмилалии ҳуқуқи башар бори дигар Тоҷикистонро давлати “пӯшида” ва мақомоташро "саркӯбгар" номиданд.
CIVICUS Monitor ва созмони IPHR (Ҳамкории Байнулмилалӣ барои Ҳуқуқи Башар) бо нашри гузорише гуфтаанд, ки мақомоти Тоҷикистон пас аз саркӯби тазоҳуроти осоиштаи сокинон дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон (ВМКБ) дар моҳи ноябри соли 2021 ва майи соли 2022, саркӯбгарии худро алайҳи дигарандешон ва ҷомеаи шаҳрвандӣ, бахусус алайҳи онҳое, ки ошкоро аз амали мақомот дар ин вилоят интиқод кардаанд, идома дод.
Бино ба навиштаи ин созмонҳо, пас аз ҳодисаҳои Бадахшон чандин рӯзноманигор, ҳомиёни ҳуқуқ ва фаъолон боздошт шуда ва ба ҷавобгарӣ кашида шуданд.
Созмони IPHR аз дорои ангезаҳои сиёсӣ доштани боздоштҳо ва ғайришаффоф будани мурофиаҳои судӣ шадидан нигаронӣ намуда, менависад, ки мурофиаҳо паси дарҳои баста сурат гирифт ва аксари гумонбарон дастрасӣ ба адвокатро надоштанд ва дар рафти боздошташон бо шиканҷа, муносибати бераҳмона ва дигар қонуншиканиҳо рӯбарӯ шудаанд.
Додгоҳи олии Тоҷикистон 9-уми декабри соли 2022 чанд тан аз ҳомиёни ҳуқуқи башар, ки барои кумак ба қурбониёни таъқиботи ҳукуматӣ дар ВМКБ талош мекарданд, аз ҷумла Манучеҳр Холиқназаров, Фаромуз Иргашев, Улфатхоним Мамадшоева ва бародараш Хурсанд Мамадшоев ва чанд тан аз аъзои "Комиссия 44"-ро бо иттиҳомоти сохта барои муҳлатҳои тӯлонӣ ба зиндон маҳкум кард. Аммо, танҳо 26 январи соли 2023 Додситонии кул ҷузъиёти парвандаҳои онҳоро ироа кард.
Дар гузориши созмонҳо омадааст, ки дар як соли охир чанд тан аз рӯзноманигорону блогерон, аз ҷумла Муҳаммади Султон, Комёр Мирзоев, Абдусаттор Пирмуҳаммадзода, Абдуллоҳ Ғурбатӣ , Далери Имомалӣ, Завқибек Саидаминӣ ва Хушрӯз Ҷумаев бо иттиҳоми паҳн кардани маълумоти бардурӯғ ва ҳамкорӣ бо созмонҳои мамнӯъ гунаҳкор дониста шуда, ба муҳлатҳои тӯлонии зиндон маҳкум шуданд.
Инчунин гуфта шудааст, ки мақомоти тоҷик нисбати рӯзноманигор Рустами Ҷонӣ, ки дар бораи ҳодисаҳои Бадахшон ва амалҳои ғайриқонунии мақомот менавишт, парванда ҷиноӣ боз карда, як рӯзноманигори дигар Хуршед Фозиловро низ боздошт кардаанд.
Дар гузориш таъкид мешавад, ки берун аз ВМКБ рӯзноманигорон, блогерҳо, фаъолони ҷомеаи шаҳрвандӣ, ҳуқуқшиносони мустақил ва ҳомиёни ҳуқуқи башар ба таҳдиду таъқиб ва бозпурсии мақомот рӯбарӯ шудаанд.
Нозирони ҳуқуқи башар инро як ҷузъи стратегияи ҳукумат медонанд, ки бо мақсади тарсондан ва саркӯб кардани расонаҳои мустақилу ҷомеаи шаҳрвандӣ ва хомӯш кардани садоҳои интиқодӣ роҳандозӣ шудааст.
Гузоришгарони созмонҳои ҳуқуқӣ аз баста шудани Маркази мустақили ҳуқуқи башар дар Тоҷикистон (ICHRP) ва Ассотсиатсияи ҳуқуқшиносони Помир нигаронӣ карда, ин амалкарди мақомоти тоҷикро мухолиф "ба тааҳуди байналмилалии Тоҷикистон, аз ҷумла дархости пайвастан ба низоми имтиёзҳои тиҷоратии GSP+ (Иттиҳоди Аврупо)" арзёбӣ кардаанд.
Инчунин ин созмонҳо аз зиндонии сиёсӣ ва адвокати тоҷик Бузургмеҳр Ёров ёдовар шуда, гуфтаанд, ки "рӯзи 20 ноябри соли 2022 Бузургмеҳр Ёров, вакили мудофеи ҳуқуқи башари зиндонӣ ба иттиҳоми интиқод аз президент Раҳмон ба картсер фиристода шуда буд ва дар ҳолати бад қарор дошт."
Ин созмон менависад, Ёров моҳи сентябри соли 2015 баъд аз ҳимояи ҳуқуқи раҳбарон ва аъзои Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон ғайриқонунӣ боздошт ва бо иттиҳоми сохта ба 22 соли зиндон маҳкум шуд.
Ин бори аввал нест, ки созмонҳои байналмилалӣ барои нақзи ҳуқуқи башар ва саркӯби дигарандешону озодии баён мақомоти Тоҷикистонро интиқод мекунанд. Мақомоти кишвар интиқоду тавсияҳои созмонҳоро нодида гирифта, ба саркӯби озодандешон ҳамоно идома медиҳад.
