Амрико бо наздик шудани замони хуруҷи нерӯҳояш аз Афғонистон дар ҷустуҷӯи маконҳои дигарест дар минтақа барои мустақар намудани пойгоҳҳои низомияш.
Ба гузориши “Аздо тв”, ба нақл аз хабаргузории “The Wall Street Journal”, Вашингтон рӯзи шанбе 8-уми май дар як изҳорот гуфт, ки Амрико барои ҷойгиркунии пойгоҳҳо ва таҷҳизоти низомияш баъд аз хуруҷ аз Афғонистон бо кишварҳои Осиёи Миёна ва Ховари Миёна вориди гуфтугӯ шудааст.
Ин расона менависад, ки бо афзоиши иқдомоти тадорукотӣ барои хуруҷи нерӯҳои Амрико аз Афғонистон, фармондеҳони артиши Амрико мехоҳанд пойгоҳҳое барои нерӯҳои низомӣ, паҳподҳо (ҳавопаймоҳои бидуни сарнишин), ҳавопаймоҳои бомбафкан ва тупхонаҳо барои ҳимояти давлати Афғонистон дар баробари Толибон ва дигар нерӯҳои даҳшатафкан дар мантақа дошта бошанд.
Ҳукумат ва мақомоти низомии Амрико гуфтаанд, гузинаҳои мавриди назари онҳо барои эҷоди пойгоҳ аз кишварҳои ҳамсояи Афғонистон то кишварҳои Халиҷи Форс, Имороти Муттаҳидаи Араб ва киштиҳои нерӯи дарёии Амрикоро дар бар мегирад.
Ба гуфтаи бархе аз мақомоти низомии ҳукумати Байден, беҳтарин гузина барои онҳо ин кишварҳои ҳамҷавори Афғонистон, Узбекистон ва Тоҷикистон мебошанд, ки бо он ҳамарз ҳастанд ва дастарасии сареъро барои онҳо фароҳам мекунад. Аммо ҳузури низомии Русия дар минтақа, нуфузи рӯ ба рушди Чин ва рақобат байни онҳо ва Вашингтон барномаҳои эҷоди пойгоҳои низомӣ дар Осиёи Марказиро печидаву душвор кардааст.
Як масъули амрикоӣ дар суҳбат бо “The Wall Street Journal” гуфтааст: “Баназар мерасад, ки масири тӯлонитареро бояд тай кунем ва ҳанӯз аввали роҳ аст”.
Ҳафтаи гузашта Зулмай Халилзод намояндаи вижаи Амрико дар умури Афғонистон ба Тоҷиктосн ва Узбекистон сафар дошт ва бо мақомоти ин ду кишвар дар мавриди сулҳи Афғонҳо гуфтугӯҳо анҷом дод.
Халилзод талош дорад, ки музокироти байни Афғони пеш аз 11 сентябр – торихи поёони хуруҷи нерӯҳои Амрико аз Афғонситон ба натиҷа бирасад, як масъули амирикоӣ, ки дар ин гуфтгӯҳо ҳузур доштааст, гуфт, мақомоти Тоҷикистон ва Узбекистон хоҳони густаригши ноамниҳо нестанд.
Дар ин гузориш омдааст, ки мақомоти Амрико то ҳанӯз пешниҳоди расмие ба кишварҳои Осиёи Марказӣ барои истиқрори нерӯҳояшон накардаанд, аммо Пентагон мувофиқон ва мухолифонро арзёбӣ дорад ва Вазорати хориҷаи Амрико ва Кохи Сафед низ дар ин тасмим шарик ҳастанд.
Дастёбӣ ба пойгоҳи низомӣ дар Осиёи Марказӣ Амрикоро ба мавқеияте, ки дар солҳои аввали ҷанги Афғонистон қарор дошт бармегардонад. Амрико ду пойгоҳ дар Осиёи Марказӣ дошт, яке дар Узбекистон ва дигаре дар Қирқизистон барои ҷанг дар Афғонистон аз ин пойгоҳо истифода мешуд. Аммо нерӯҳои армикоӣ зери фишори Русия ва Чин Узбекистонро соли 2005 ва Қирғизистонро як даҳа дертар тарк карданд ва инак дубора дар пайи дастёбӣ ба пойгоҳи наве дар минтақа мебошад.
Коршиносон бар ин назаранд, ки шонси кишвари Узбекистон барои ҷой додани нерӯҳои амрикоӣ аз Тоҷикистон бештар аст. Чун нуфузи Русия ва Чин ба Тоҷикистон ин шиносро камтар кардааст.
Коршиноси масоили сиёсӣ, Муҳаммадҷон Кабиров мегӯяд: “Амрико ҳамзамон бо берун кашидани нерӯҳояш аз Афғонистон барои идома ҳимоят аз ҳукумати ин кишвар дар баробари Толибон ва дигар нерӯҳои даҳшатафкан дар пайи эҷоди пойгоҳи низомӣ дар Осиёи Марказӣ мебошад.
Аз кишварҳои Осиёи Марказӣ ин потенсиал бештар дар Тоҷикистону Узбекистон бо сабаби ҳаммарз будан бо Афғонистон дида мешавад. Аммо дар ин авохири равобити низомӣ ва амниятии Тоҷикситон бо Эрон дар ҳоли густариш аст, чанде пеш вазири дифои Тоҷикистон Шералӣ Мирзо ба Эрон ба хотири таҳкими равобити қаблан сардшудаи ин ду кишвар сафар кард. Ва ҳамчунин авохири моҳи апрели соли ҷорӣ вазири дифои Русия Сергей Шайгу ба Тоҷикистон сафар дошт, ки зимни ин сафар Русия бо Тоҷикистон қарордоди эҷоди системаи падофанди ҳавоии ягонаро ба имзо расонд ва ин ба маънои он аст, ки дигар Русия масъули ҳимоят аз осомни Тоҷикистон мебошад, чун Тоҷикистон худ системаи падофанди ҳавоии қавие надорад.
Инчунин ҳузури пойгоҳи низомии Русия дар Тоҷикистон, ҳузури қавии низомӣ ва иқтисодии Чин дар ин кишвар ва низ пойбанд будани Тоҷикистон ба созишномаҳои низомӣ бо Русия дар Созмони СААД, ҳамаи инҳоро агар канори ҳам бичинем Тоҷикистон тақрибан шонсе надорад, ки пойгоҳи низомиеро дар ихтиёри Амрикоиҳо қарор бидиҳад.
Аммо Узбекистон аз вазъияти беҳтар ва муносибтаре бархурдор аст, чун он таҷрибаи ҳамкорӣ бо НАТО-ро дорад ва солҳои 2001 ва 2005 пойгоҳи низомии Амрико дар ин кишвар вуҷуд дошт ва ҳеҷ паймони низомӣ ва амниятиие бо Русия надорад, ки садди роҳаш шавад. Аз ин лиҳоз Узбекистон шонси бештаре дорад барои ҷой додани пойгоҳи низомии Амрико дар хоки худаш. Инҷо Қирғизистон ҳам истисно нест, вале ба ҳар сурат Узбекистон бахотири ҳамарзияш бо Афғонистон шонси бештар дорад”.
