Дар Тоҷикистон бо вуҷуди ҷудо кардани маблағҳои ҳангуфт барои роҳандозии “ҳукумати электронӣ” ҳоло ҳам ба ин масъала аҳамияти ҷиддӣ дода намешавад.
Дар мафҳуми “ҳукумати электронӣ” муҳаққиқ Муҳаммад Сулаймонӣ менависад, “истифодаи технологияҳои рақамӣ барои дигаргун кардани идоракунии давлат бо ҳадафҳои баланд бардоштани функсияҳои асосии он, иҷроиши қонунҳо, сиёсатҳо, хизматрасониҳо ва ғайраҳо мебошад”.
Тоҷикистон беш аз 18 сол мешавад, ки барои таъсис ва ташкили “ҳукумати электронӣ” барнома дорад. Вале то кунун мафҳуми “ҳукумати электронӣ” дар кишвар шартӣ аст ва дар ҳукми иҷро надаромадааст.
Мисол аз додгоҳҳои кишвар:
Мо барои возеҳ шудани масъала танҳо ба сомонаҳои як ниҳод – додгоҳҳои кишвар сар задем, маълум шуд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 46 додгоҳ дар интернет сомонаҳои расмии худро доранд. Аммо аз ин шумор аксари онҳо фаъол нестанд ва сари вақт матолиби худро нашр намекунанд.
Баъзе додгоҳҳои кишвар чунон бемасъулиятанд, ки бори охир соли 2018 дар мавриди берхе парвандаҳои ҷиноятӣ хабар нашр кардаанд. Баъзеи дигар сомоанаҳо фаъол ҳастанд, вале дар мавриди тавсифи раисҷумҳуру маҷлисҳои “тантанавӣ” ва “шунидани Паём”, “тамошои дастаҷамъонаи филми “Хиёнат”” ва ғайра матолиб нашр кардаанд, аммо дар мавриди хабарҳои асосӣ, ки марбут ба парвандаҳост қариб чизе намегӯянд. Барои намуна фаъолияти сомонаҳои расмии додгоҳҳои кишварро баррасӣ мекунем:
Додгоҳи олии Тоҷикистон:
Сомонаи Додгоҳи олии Тоҷикистон охирин хабарашро рӯзи 19-уми июли 2021 нашр кардааст. Ин хабар дар бораи нишасти матбуотӣ аст. Дар бораи парвандаҳо бошад моҳҳост хабаре нашр накардааст. Бештари матолиби ин сомона дар мавриди нишатсҳову матолиби умумӣ, ба монанди нишастҳои “тантанавӣ” бахшида ба рӯзҳои муайян, нишасти матбуотии ҳар давра, шунидани Паёми Президент, мақолаҳо дар васфи “Пешво” ва ғайра мебошанд.
Аммо хабар дар мавриди ҳукми додгоҳ бошад, 27 феврали соли 2020 дар бораи ҳалномаи судии як шаҳрванд аз додгоҳи ноҳияи Фархор ва 26 октябри 2018 “Баррасии парвандаи Абдусамадов Ҳ.А ва дигарон”-ро нашр кардааст.
Додгоҳи шаҳри Душанбе:
Охирон хабари гузоштааш 8-уми июли ҳамин сол аст, аммо охирон хабар дар мавриди таҳқиқи парвандаҳо 3-уми июл нашр шудааст.
Додгоҳҳои навоҳии шаҳр:
Ноҳияи Исмоили Сомонӣ хабари охирашро 21 июн гузоштааст. Ноҳияи Шоҳмансур хабари вобаста ба таҳқиқи парвандаҳоро 09-уми май соли ҷорӣ нашр карда, вале хабари умумиияш дар мавзуи “Қозии адолат бояд одил бошад” 24 май гузошта шудагӣ аст. Ноҳияи Сино марбут ба қазияҳои додгоҳӣ 10-уми июл хабар нашр кардааст. Ноҳияи Фирдавсӣ охирон хабараш дар мавриди “Истиқлолият – рамзи олии ватану ватандорӣ” дар таърихи 8 сентябри соли 2020 нашр карда, аммо дар мавриди таҳқиқи парвандаҳо охирон хабараш 21 октябри соли 2019 нашр шудааст. Яъне ин додгоҳ давоми беш аз якуним сол хабаре дар мавриди паварндаҳо нашр накардааст.
Додгоҳи ҳарбии гарнизонии шаҳри Душанбе:
Cомонани Додгоҳи ҳарбии гарнизонии шаҳри Душанбе нисбат ба дигар додгоҳҳо каме фаъолтар буда, охирон хабарашро 13 июли соли ҷорӣ дар сомонааш гузоштааст ва давоми ду ҳафтаи моҳи июл 7 хабар нашр кардааст.
Ноҳияҳои тобеи марказ:
Дар байни ноҳияҳои тобеии марказ аз ҳама фаъолтарашон додгоҳи ноҳияи Ваҳдат мебошад, ки хабари охиронаш дар мавриди рӯйхати парвандаҳои барравсимешуда 13 моли июл нашр шудааст. Баъд аз он ноҳияи Рӯдакӣ меистад, ки хабари охиронаш 30 июни ҳамин сол нашр гаштааст.
Бемасъулияттарин додгоҳҳои ноҳияҳои тобеи марказӣ ин ноҳияи Лахшу Ҳисор ба шумор мераванд, ки Лахш соли 2018 ва Ҳисор моҳи май 2020 хабар нашр кардаанд.
Вилояти Суғд:
Сомонаи додгоҳи вилояти Суғд охирон хабараш 30 июн нашр шудааст, аммо хабар дар мавриди парвандаҳои ҷиноятӣ ва ё ҳукмҳои додгоҳӣ 11 июни соли 2020 нашр шудааст.
Шаҳри Хуҷанд:
Ин сомона ҳам ба қатори дигар сомонаҳои додгоҳҳои кишвар ба тавсифу таърифи “Пешво” ва нашри мақолаҳои умумӣ машғул буда, охирон хабараш дар мавзӯи “Ваҳдати миллӣ муборак бод!” 25 июн нашр шудааст. Аммо охирон хабараш дар мавриди парвандаҳои ҷиноятӣ 09 феврали ҳамин сол аст.
Дар навоҳии вилояти Суғд аз ҳама фаъолтар додгоҳи ноҳияи Спитамен аст, ки хабари охиронаш 21 июни соли ҷорӣ дар мавриди “Рӯйхати парвандаҳои таъйингардида” нашр шудааст. Ва баъд аз он ноияи Панҷакент, Конибодом ва Исфараса меистанд.
Бемасъулияттарин додгоҳҳо дар вилояти Суғд, додгоҳи шаҳри Бӯстон, Гулистон, Истиқлол ва ноҳияи Ашт мебошанд, ки охирон хабарҳояшон 30 июли соли 2018 нашр шудааст.
Вилояти Хатлон:
Додгоҳи вилояти Хатлон хабари охиронашро дар бораи ҷаласаи Шӯрои амнияти Тоҷикистон 6 июл нашр кардааст, аммо хабари охиронаш дар мавриди қазияҳои додгоҳӣ 13 апрели ҳамин сол нашр шудааст.
Шаҳри Бохтар:
Сомонаи шаҳрии Додгоҳи шаҳри Бохтар дар бораи “санади судӣ” 24 июни соли ҷорӣ матлаб нашр кадааст. Инчунин то охири моҳи июн аксар вақт ҳар ҳафта рӯйхати парвандаҳои ҷиноятӣ, маъмурӣ, гражданӣ ва оилавиро нашр мекардааст.
Дар байни додгоҳҳои вилояти Хатло аз ҳама фаъолтар додги ноҳияи Ёвон ба ҳисоб меравад, ки хабари охирашро 16 июл нашр кардааст. Ва баъд аз он ноҳияи Хуросон меистад.
Бемасъулияттарин додгоҳ дар вилояти Хатлон додгоҳи ноҳияи Шаҳритус, Ҷалолиддини Балхӣ, ноҳияи Данғара ва ноҳияи Фархор ба ҳисоб мераванд, ки охирон хабарҳояшон соли 2018 ба нашр расидааст.
Сомонаи додгоҳи Вилояти мухтори кӯҳистони Бадахшон (ВМКБ):
Сомонаи додгоҳи Вилояти мухтори кӯҳистони Бадахшон (ВМКБ) хабари охиронаш дар мавриди тамошои дастаҷамъонаи Паёми президент аз ҷониби кормандон мебошад, ки дар таърихи 26 январи соли ҷорӣ нашр шудааст, аммо дар мавриди қарорҳои додгоҳӣ ва ё парвандаҳои ҷиноятии ин вилоят давоми ду се соли ахир умуман матлабе нашр накардааст. Ин сомона танҳо як хабар дар мавриди рӯйхати парвандаҳои ҷиноятии шаҳри Хоруғ 17 октябри 2019 хабар нашр шудааст.
Чӣ кор бояд кард?
Муҳаммад Сулаймонӣ дар матлабаш дар хусуси “ҳукумати электронӣ” барои роҳандозӣ шудани ин низоми ҷадид чандин роҳкорҳои амалиро пешниҳод мекунад. Ӯ аз ҷумла меорад, ки дар назди тамоми вазоратҳо, корхонаҳо, ҳукумати шаҳрҳо ва ҷамоатҳо ҳадди ақал равзанаи ягона ё портал ҳукуматӣ таъсис дода шавад.
. Низомӣ соддакардаи тартиби хуччатгузорӣ тариқи ҳукумати электронӣ тартиб дода шавад.
. Дар тамоми мақомотҳои давлатӣ хусусан мақомотҳои болоии ҳукумат таҳлил гузаронида шавад ва аз тариқи равзанаи ягона ба шаҳрвандон пешниҳод карда шавад.
Сабабҳои рушд накардани ҳукумати электронӣ
Аз нигоҳи ин муҳаққиқ чанд омиле вуҷуд дорад, ки метавон онҳоро ҳамчун монеъи рушди “ҳукумати электронӣ” дар Тоҷикистон ном бурд. Аз ҷумла:
- Сатҳи баланд коррупсия дар мамлакат (дар тамоми мақомотҳо дида мешавад аз раисҷумҳур сар карда то коргари оддии ҷамоат).
2. Паст будани сатҳи суръати интернет дар ҷумҳурӣ.
3. Баланд будани арзиши интернет дар Тоҷикистон.
4. Набудани пойгоҳҳои мавҷи ё интернети дар деҳаҳои дурдасти кишвар.
5. Набудани маблағгузориҳои мустақим аз ҷониби давлат.
