Буҳрони навбатии муҳоҷират дар марзи Иттиҳоди Аврупо рӯз ба рӯз вахимтару доғтар мешавад. Лаҳистон ва Литва ду кишваре, ки бо Белорус ҳаммарз ҳастанд ва ҳамарӯза садҳо тан аз паноҳандагон талош мекунанд марзи ин ду кишварро шикаста, худро ба Иттиҳоди Аврупо бирасонанд. Аммо мақомоти Лаҳистону Литва вуруди ин муҳоҷирон ба хокашонро ғайриқонунӣ медонанд ва монеъи вуруди онҳо мешаванд.
Буҳрони навбатии муҳоҷират дар марзи Иттиҳоди Аврупо рӯз ба рӯз вахимтару доғтар мешавад. Лаҳистон ва Литва ду кишваре, ки бо Белорус ҳаммарз ҳастанд ва ҳамарӯза садҳо тан аз паноҳандагон талош мекунанд марзи ин ду кишварро шикаста, худро ба Иттиҳоди Аврупо бирасонанд. Аммо мақомоти Лаҳистону Литва вуруди ин муҳоҷирон ба хокашонро ғайриқонунӣ медонанд ва монеъи вуруди онҳо мешаванд.
Хуҷуми навбатии муҳоҷирон барои убури марзи Лаҳситон рӯзҳои 8 ноябр сурат гирифт. Ба иттилоъи мақомоти марзбонии Лаҳситон, садҳо паноҳҷӯ аз Ховари Миёна дар он сӯи марз ҷамъ омаданд ва чанд дафъа ба таври гурӯҳӣ кӯшиданд то ба хоки Лаҳистон ворид шаванд, аммо марзбонон ва низомиёни лаҳистонӣ монеъи вуруди онҳо гаштанд.
Вазъ дар марзи Белорусу Лаҳистон аз аввалҳои моҳи август ба далели бештар шудани талошҳои паноҳҷӯён барои убари ғайриқонунии марз нигаронкунанда шуд. Дар пайи ҳуҷуми муҳоҷирин ба марзҳои шарқии Аврупо, Лаҳистон дар манотиқи ҳаммарз бо Беларус вазъияти фавқулодда ҷорӣ кард ва барои назорати марз нерӯҳои бештаре фирситод.
Лаҳистон дар баробари бештар кардани нерӯҳояш ҳамчунин ба сохтани девор дар марз бо Беларус шурӯъ кардааст. Ин кишвар қасд дорад гузаргоҳҳои марзии худро бо Белорус комилан бибандад.
Коршинос Камил Клисински мегӯяд: “Хадамоти марзбонии Лаҳистон аз моҳи июл ва август мавориди ҷудогонаи беш аз ҳазорон убури ғайриқонунии марзро пешгирӣ кардаанд. Ин худ баёнгари он аст, вазъият то кадом андоза ногувор ва дар ҳоли рушд аст.
Литва низ оморҳои худро дорад ва фикр мекунам камтар аз Лаҳистон нест.
Аз оғози моҳи июл Литва ҳадафи фишорҳои муҳоҷиратӣ қарор гирифта буд, мутаасифона аз моҳи август ба ин сӯ Лаҳистон низ ҳадафи чунин фишорҳо қарор гирифтааст.”
Дар моҳи сентябр пас аз эълони ҳолати фавқулъода дар манотиқи ҳаммарз бо Белорус, вуруди хабарнигорон ва намояндаҳои созмонҳои ғайридавлатӣ ба онҷо комилан манъ гардид. Ҳамчунин ҳукумати Лаҳистон вуруди афроди ғайримаҳаллӣ ба ин манотиқро манъ кард ва муҷозот барои қоҷоқбарон шадидтар гардид.
Паноҳҷӯёне, ки дар марзи Беларусу Лаҳистон дармондаанд, ҳафтаҳост дар шароити фоҷиабор ба сар мебаранд. Ба гуфтаи мақомти Лаҳситон дар моҳҳои ахир ҳазорон муҳоҷир аз Ховари Миёна ба умеди расидан ба Иттиҳоди Аврупо аз роҳи Белорус ба марзи Лаҳистон омадаанд. Муҳоҷирон ба расонаҳо дар бораи ранҷу азоби паноҳандагон ва шароити бади худ чунин мегӯянд: “ теъдоди зиёди кӯдакону занон дар ҳавои сард дар ҷанглаҳои лаби марз рӯз мегузаронанд ва ҷойи хобу хӯроки гарм надоранд. Бо вуҷуди сардии ҳаво, ки ҳоло ба – 2 дараҷа мерасад, онҳо маҷбуранд шабро дар ҷангалҳои сард сипарӣ кунанд. Вазъият боз ҳам дорад баддтар мешавад, чун зимистони сарди Аврупо дар роҳ аст.
“Дар шароити феълӣ истифода аз масири Белорусро тавсия намекунам. Зеро ҳамаи ин ҳаводис дар шароити ташдиди даргириҳои бузург байни Белорус ва Иттиҳоди Аврупо итифоқ меафтад. Ҳатто он даста аз афроде, ки дар кишвари худ мавриди таҳдид қарор доранд ва бояд кишварашонро тарк кунанд, низ набояд аз масири Белорус истфода кунанд, чун дар сурати истифода аз масири Белорус онҳо низ дучори мушкил хоҳанд гашт ва муттаҳам ба ҳамдастӣ дар ин раванд хоҳанд шд. Ин афрод бояд аз роҳои қонунӣ истифода кунанд, вале на аз масири Белорус”, – мегӯяд коршинос Камил Клисински.
Дар чанд моҳи ахир расонаҳо аз боздошти шаҳрвандони Тоҷикистон дар марзи Лаҳистон хабар доданд. Точикистониён аз соли 2015, пас аз бастани ҲНИТ дар Тоҷикистон ва таъқибу фишор алайҳи дигарандешон рӯ ба Аврупо оварданд. Дар ин моҳҳои ахир шаҳрвандони Тоҷикистон низ талош кардаанд бо роҳи заминӣ худро ба Лаҳистон бирасонанд, аммо муаваффақ нашуданд. Онҳое, ки муваффақ ба убур аз марз шуданд, аз ҷониби марзбонон боздошт гардиданд.
Хадамоти марзбонии Лаҳистон иттилоъ дода буд, ки 1-уми август дар марзи Лаҳистону Беларус дар минтақаи Августов 17 шаҳрванди хориҷӣ: 12 шаҳрванди Афғонистон ва 5 шаҳрванди Тоҷикистонро боздошт кардаанд. Бо қарори суд ҳамаи боздоштшудаҳо (4 зан, 13 мард, аз ҷумла 2 ноболиғ) дар марказҳои муҳофизати хориҷиён ҷойгир карда шуданд.
Инчунин гузориш шуда буд, ки дар оғози моҳи апрел дар минтақаи Августов 4 нафар ва 3-уми майи соли ҷорӣ 5 нафар аз шаҳрвандони Тоҷикистонро боздошт кардаанд.
Мақомоти Лаҳистон мегуянд, ҳамаи паноҳҷӯёни ғайриқонунӣ ихроҷ мешаванд. Қаблан вазири корҳои хориҷии Литва, Габриелиус Ландсбергис низ аз муҳоҷирон даъват карда буд, ки дар омадан ба Аврупо роҳҳои қонуниро биҷӯянд, дар ғайри он муҷирим шинохта шуда, бозпас фиристода мешаванд.
Михал Пототский, рӯзноманигори “Dziennik Gazeta Prawna” бар ин назар аст, ки “Мақомоти кишварҳои Иттиҳоди Аврупо имкони иҷозаи вуруди муҳоҷирон ба қаламрави Аврупоро қотеъона рад мекунанд. Ӯ мегӯяд, ҳоло музокироти дуҷониба ва тавассти комиссиюни Аврупо бо мақомоти кишварҳое ба мисли Ироқ ва пеш аз ҳама Туркия, ки муҳоирон тавассути фурудгоҳҳои он мегузаранд идома дорад, то имкони интиқоли муҳоҷиронро аз тариқи ҳаво маҳдуд кунанд. Дирӯз мақомоти Лаҳистон эълом карданд, ки ширкатҳои ҳавопаймоии Туркия шаҳрвандони Ироқ Сурия ва Яманро, ки аз фурудгоҳҳои Туркия ба Беларус фиристода мешаванд, ба ҳавопаймо иҷоза нахоҳанд дод”.
Аммо ин ҳама муҳоҷирон чӣ гуна худро ба марзи Лаҳистон расониданд?
Кишварҳои Аврупои Шарқӣ ҳуҷуми муҳоҷирон аз Ховари Миёна ва Афғонистон ба марзҳояшонро кори дасти раҳбари Беларус Александр Лукашенко медонанд ва ин амали ӯро ҳамчун интиқом дар баробари таҳримҳои ИА арзёбӣ мекунанд.
Михал Пототский, рӯзноманигори “Dziennik Gazeta Prawna” мегӯяд: “Дар воқеъ, ин меконизме аст, ки мақомоти Белорус дар ҳамоҳангӣ ва ҳамкорӣ бо ширкатҳои туристии кишварҳи Сурия, Ироқ ва Лубнон роҳандозӣ кардаанд. Муҳоҷиронро ба Белорус даъват мекунанд ва баъд онҳоро аз фурудгоҳи минск ба марзи Лаҳистон ва Литва фиристода, онҳоро барои убури марзи ин кишварҳо роҳнамоӣ мекунанд.
Бисёр душвор аст муайян кардани теъдоди муҳоҷирин, вале тибқи омори мақомоти Лаҳистон ва Литва ҳудуан 15 ҳазор муҳоҷир дар Белорус қарор доранд ва талош мекунанд худро ба ИА расонанд”.
Охири моҳи май президенти Беларус, Александр Лукашенко таҳдид кард, ки назорати қочоқи инсон ва муҳоҷирати ғайриқонунӣро ба хотири фишори Арвупо ба Минск заиф мекунад.
Роҳбарони Иттиҳоди Аврупо пас аз иқдоми Белорус барои ба замин нишондани хавопаймои мусофирбарӣ алайҳи ин кишвар маҷмуъе аз таҳримҳоро ҷорӣ карданд.
Яке аз мусофирони ин ҳавопаймо аз мухолифони давлати Белорус ва гардонандаи яке аз каналҳои телеграм буд. Кишварҳои аврупоӣ ва Амрико Раисҷумҳури Белорус Александр Лукашенкоро дар саркӯби мухолифонаш гунаҳкор донитсанд ва барои фишор болои ӯ алайҳи кишвараш таҳримҳо ҷорӣ шуд.
Мақомоти Лаҳистон таъкид мекунанд, ки ҳамаи муҳоҷирон аз сӯи режими Белорус дар як амалиёти тарҳрезишудае, ки (Шлюз) ном дорад, бо ҳадафи эҷоди буҳрон дар кишварҳое, ки мухолифони Белрусро дар худ ҷой додаанд, ба марз оварда мешаванд. Бар замми ин мақомдорон пули хуб низ кор мекунанд.
То кунун танҳо аз оғози буҳрон чандин тан аз муҳоҷирон дар ҷангалҳо аз хунукию гуруснагӣ ҷон бохтаанд.19 сентябр Хадамоти марзбонии Лаҳистон эълом кард, ки се ҷасадро дар ҷойҳои алоҳида дар марз бо Беларус пайдо кардаанд. Дертар ҷасади як зани дигар низ дар сарҳади Лаҳистон пайдо шуд. Хадамоти сарҳадбонии Белорус дар торнамои расмиаш то рӯзи 18 октябр адади муҳоҷироне, ки дар марз ҷон додаанд, 8 нафар гуфта аст. Ин хабарро хабаргузории Садои Олмон низ тасдиқ мекунад.
“Иттилоъи дақиқе дар даст надорем, аммо ҳолатҳои маргу мир вуҷуд дорад ва ҳаво рӯз ба рӯз сард мешавад, ки чунин ҳавои сард худ мушкилофарин аст барои муҳоҷирон.
Ҳамчун инсон ва коршинос мутаасифам барои ин афрод, ки пули зиёд пардохт мекунанд, вале дар иваз гуруснагӣ ва сардиро дарёфт мекунанд. Ва ин хатари бузург аст ва дар наҳоят онҳо ба Олмон роҳ нахоҳанд ёфт”, – гуфт коршинос Камил Клисински.
Аммо чаро ба фарқ аз солҳои қабл Иттиҳоди Аврупо ин дафъа дар пазироии муҳоҷирон аз эҳтиёт кор мегирад? Коршинос Камил Клисински вобаста баин суол гуфт: “Ман фикр мекунам, ки чунин вокуниши кишварҳои аврупоӣ аз он аст, ки онҳо метарсанд, ки агар шумори муайяни одамонро ба қаламрави худ роҳ диҳанд, дар он сурат адади чунин афрод метавонад ба маротиб бештару бештар шавад ва ба назари ман онҳо фикр мекунанд, ки дар он сурат метавонад буҳрони солҳои 2015-2016 боз тарор шавад. Ҳадди ақал ман амалҳои мақомоти аврупоиро чунин мефаҳмам”.
