“Хонаи Озодӣ” (Freedom Hous) дар гузориши ахираш дар мавриди демократия ва озодиҳои инсонӣ, Тоҷикистонро аз ҳама кишвари диктотурӣ ва худкоматарини дунё муаррифӣ кардааст.
Тибқи ин гузориш, вазъи озодӣ ва демократия дар Тоҷикистон сол то сол бадтар шуда, имсол бо гирифтани 1,04 хол дар радифи худкоматарин кишварҳои дунё қарор гирифт. Ба гуфтаи гузоришгарон, сатҳи иҷрои демократия дар Тоҷикистон имсол 0,60 дасрад будааст.
Дар ҷадвали нави “Хонаи Озодӣ” кишвари Туркманистон аз Тоҷикистон як зина поёнтар буда, 1 хол гирифтааст ва сатҳи иҷрои демократия 0 дарсад арзёбӣ мешавад.
Тибқи баҳогузории ин созмон, Тоҷикистон аз соли 2013 то соли 2023 ҳамасола рӯ ба сӯи худкомагӣ ниҳода, дар он вазъи демократия ва озодии сухану дигар озодиҳои инсонӣ бадтар мешавад. Моҳи марти соли ҷорӣ созмони мазкур дар робита ба баҳогузории озодиҳо дар ҷаҳон Тоҷикистонро аз 100 хол 7 хол дода, онро кишвари ноозод номида буд.
Дар гузориш омадааст, ки Эмомалӣ Раҳмон, раисҷумҳури худкомаи Тоҷикистон, дар соли 2022 қудрати худро боз ҳам мустаҳкамтар намуда, ниҳодҳои мустақилро саркӯб кард. Инчунин ин созмон аз эътирозҳои мардумии сокинони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ёдовар шуда мегӯяд, Эмомалӣ Раҳмон ба ин вилоят лашкар кашида, эътирозҳои осоиштаро зӯран пахш кард ва садҳо нафарро бо иттиҳоми сохта равонаи зиндон намуд.
Созмони ҳуқуқии Хонаи Озодӣ мегӯяд, Тоҷикистон то рафт ҷомеаи пӯшида шуда, дар он диктотура рушд меёбад ва рақаботи сиёсӣ вуҷуд надорад. Инчунин аз гуногунандешӣ пешгирӣ мешавад ва ҳуқуқҳои сиёсӣ ва шаҳрвандии мардум ба таври густарда нақз мегардад.
Гуфта мешавад, дар Тоҷикистон ҳокимият хеле мутамарказ шуда, ҷомеаи шаҳрвандӣ ба маҳдудиятҳои аз ҳад зиёди Ҳукумат рӯбарӯ аст. Озодии баён аз байн рафта, расонаҳои мустақил амалан вуҷуд надоранд ва барои гузориши мустақил ё танқиди Ҳукумат таъқиб ва ҷазои шадид пешбинӣ шудааст. Ҳамзамон ин созмон низоми додгоҳӣ ва рушди фасодро дар Тоҷикистон яке аз омилҳои асосии қафомонии Тоҷикистон аз ҷомеаҳои демократӣ хондааст.
Бино ба ин гузориши нави “Freedom Hous”, дар умум сатҳи татбиқи низоми демократӣ дар кишварҳои Осиёи Марказӣ хеле поин буда, дар зинаи аз ҳама болотар Қирғизистон қарор гирифта, низоми демократиро 11 дарсад иҷро мекардааст. Аммо боқӣ кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Қазоқистон 5 дарсад, Узбекистон 4 дарсад, Тоҷикистон 1 дарсад ва Турманистон 0 дарсад гуфта мешавад.
Ин созмон барои пешгирӣ аз ҷиноёти кишварҳои худкома пешниҳод мекунад, ки кишварҳои демократӣ ва ҷиҳатҳои масъул аз роҳҳои дипломатӣ талош кунанд пеши роҳи онҳоро бигиранд. Ва пешниҳоди дигари ин созмон ин аст, ки ба мақомоти баландпояи ин кишварҳои худкома виза дода нашавад ва ё дороиҳои онҳо дар кишварҳои аврупоӣ ва Амрико масдуд шаванд.
