БОЗНАШР АЗ САҲИФАИ ФЕЙСБУКИИ АДИБ ВА ШОИРИ ТОҶИК ИСФАНДИЁРИ НАЗАР.
Рафиқи солҳои ҷавонии ман – Абдуллоҳи Ҳаким, машҳӯр ба Раҳнамо, – дар ҳошияи “ғавғои ҷаҳонии тухм” мақолаи муфассале навишта, ба гуфти абарустод Айнӣ, “алҳақ” доди суханро додааст!
Хуб навиштааст! Аммо…
Абдуллоҷон! Ҳамин “аммо”-и зормондаро гӯям, ё нагӯям? Чун худат мебоист ин “аммо”-ро бигӯйӣ, ки нагуфтаӣ ва маро ночор гузоштаӣ то ончиро пушти ин зормондаи “аммо” истода, бигӯям!
Ҳақро гӯям ё ба ноҳақ кафкӯбӣ кунам? Бигӯ, сукут накун, Абдуллоҷон! “Аммо”-ро гӯям ё на? Ҳақро гӯям ё пушти ботил истод шавам?
ЁДДОШТАК
Абдуллоҷон, ту аз ҳар касе беҳтар ба Каломи Илоҳӣ ошноӣ! Медонӣ, ки Худованд барои шарҳу баёни масоили азиму дархӯри шаъни Зоти Худаш, ба кӯчактарин мисолҳо иктифо кардааст! Аз мӯр гуфтаасту аз занбур гуфтааст ва албатта аз гову аз уштур ҳам!
Бигзор ман ҳам мисоли кӯчаке биёрам барои баёни Ҳақ ва Ботил!
Моҷароҳои қадимии мардумони ҳамсоярустоҳоро аз асноди қадимӣ – “васиқа”-ҳо! – меомӯхтам. Аз пире шарҳи моҷароро пурсидам. Қисса кард. Моҷаро барои кӯҳ сурат гирифт. Ҷанги лафзӣ буд. Қозӣ омад, муфтӣ омад, миршаб омад!
Қозӣ ба ҷои даъвогии мардумон – болои кӯҳ, – ҳозир шуд! Ду сӯро нигарист. Кафи хокро бардошту рехт ва самти ҳаракати боду майли хокро нигарист. Кӯзаи обро рехту майли ҷорӣ шудани обро нигоҳ кард.
Онгоҳ поин омад. Ҳамроҳаш мардумон – аз ду сӯ. Рудхонаро дар миёни рустоҳо нигарист. Пурсид: – Рӯйи Ҳақро бинам ё рӯи зӯру зӯргӯро? Муддаъиён аз ду сӯ гуфтанд: – Рӯи Ҳақро!
Се бор пурсиду се бор посух яксон омад. Онгоҳ рӯ ба ҷамоъати ғосибу даъвогар оварду гуфт: – Рӯи Ҳақ, ки бошад, ба ин замин шумо ҳеч ҳақ надоред!
Инак, Абдуллоҷон, рӯи Ҳақро бибинам ё рӯйи хотирро? Пушти Ҳақ истод шавам ё пушти “зӯргӯ”?
АММО…
Абдуллоҷон!
Ту аз “алифбои сиёсат” ҳарф мезанӣ! Мепиндорӣ, ки ин “алифбо”-и зормондаро мардумон нахондаанд ё “алиф” то калтаку “забар” то ғалтаки онро ҳеч дарк намекунанд!
Ту дар оғози мавъизаи хеш гуфтаӣ, ки: “Банда корманд ва намояндаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон нестам. Дар ягон ниҳоди давлатӣ низ кор намекунам. Назари ҳукумати кишварро масъулон ва сухангўёни расмии муҳтарами он баён мекунанд.”
Аммо, ба қавли Мавлоно, ҳарфат: “Бӯйи шароб медиҳад, харбуза дар даҳон макун!”
Ҳоло бигзор ман ҳам бо иқтидои ту ин тур баён кунам, ки борҳову бо таъкид гуфтааму навиштаам: Банда – Исфандиёри Назар, – ҳеч гоҳ узви ҳеч ҳизбу ҳаракати сиёсиву ғайрисиёсӣ набудаам ва мушкил аст, ки баъд аз ин ҳам ба ҳизбеву ҳаракате бипайвандам! Чун ба танҳоӣ худам як ҳаракатам, як ҳизбам!
Аммммммо! Шумо қаблан узви ҲНИТ ё лоақалл ҳамроҳ бо сарони ин ҳизб будед! Солҳо ҳамроҳи Тӯраҷонзода, Саид Абдуллоҳи Нурӣ ва солҳо ҳамроҳи ин мардумон дар ғурбат ба сар бурдаед!
Қатъан оиди зиёде аз рафоқату надимӣ бо Тӯраҷонзода ба Шумо расидааст!
Аммо ман абадан на Тӯраҷонзодаро дидааму на марҳум Нуриро, на Ҳимматзодаро!
Ғурбати дидаи шумо бо ғурбате, ки ман аз сар мегузаронам, замин то осмон фарқ дорад. Шумо дар ватани торихиву фарҳангии худи миллати мо ранҷи ғурбат кашидаед, аммо ман хориҷ аз он ҷуғрофиёи минуӣ!
Ранҷи ғурбати кашидаи Шумо, фикр намекунам, ки чун ҳазорҳо фирорӣ дар хаймаҳо, дар гармову сармо буда, қатъан ҳамроҳи “калонҳо” дар қасрҳову кохҳову меҳмонсароҳои муҷаллал бояд гузашта бошад!
Аз ранҷи дидаи худ дар ин рӯзгори ғурбат намегӯям, чун дар тасаввури Шумо намегунҷад!
Шумо ҳамроҳ бо Зайд Саидов будед ва ӯ мехост ҳизберо роҳандозӣ кунад. Гӯли Убайдуллоеву чандеи дигарро хӯрд ва ба зиндон рафт. Шунидаам (хондаам), ки лисаи “Роҳнамо”-и Шумо бо сармояи он марди акнун зиндонӣ будааст!
Аммо ман абадан Зайд Саидро надидаам, пулу моле ҳам аз ӯ – сипос Худойро! – нахӯрдаам! Яъне, “на сир хӯрдаам ва на даҳонам бӯй медиҳад!”
Шумо солҳо дар идораи давлатӣ кор кардаед – намедонам дар Маркази таҳқиқоти истротежӣ ё ҷое мисли ин.
Аммо ман ҷуз ҳафтаномаи “Сипар”-и ВКД, ки дар он ба ҳайси “котиби масъул” кор кардаам, на ба сифати корманди расмии ин ниҳоди қудратӣ, дигар ҳеч ғуборе аз идораҳои давлатӣ дар ҷомаам нест.
Аз сармоя – сармову гарморо солҳо дидаам! Ва бар иловаи “говону харони борбардор”, агар ба гове эҳтиром гузоштаам, он ҳам гови “Бармоя”-и “Шоҳнома” будааст!
Аммо шумо дар қиболи боздошти Зайд Саидов ҳамора сукут кардаед! Ман на! Ман рисолати шаҳрвандиву рӯзноманигории худро дар баробари боздошти ӯ низ иҷро кардаам! Рисолати шоириро ҳам!
Аммо Шумо дар баробари риштарошиву масҷидканиву таҳқири мӯъминони ҳаммеҳани хеш ҳамора сукут кардаед! Ман на!
Шумо дар баробари ҳар зулме, ки золимон дар Кишвар анҷом додаанд, сукут кардаед, ман на!
Шумо аз ранҷи муҳоҷирони иҷбории кор дар Русия нашунидаам, ки ҳарфе навишта бошед ва ин раванди дардноку таҳқиромезро барои низом накӯҳиш карда бошед! Забони хомаи ман аз гуфтан мӯй шуд!
Аммо Шумо ҳамора рисолати як “обсофкунак”-ро, рисолати як маддоҳи бисёр баодобро иҷро кардаед! Ман на!
Қатъан, агар дар Эрон бозмемондед, бо ин забони чарбу нарм унвони “Оятуллоҳ-ул-ъузмо” бароятон эъто мегардид!
Рост намегӯям?
ДАР БОБИ “ТУХМ”…
Тухми андешаи ту чун во шуд,
Мурғи Ҳақ гуфтани ту, Анқо шуд!
Тухм партоб кардани мухолифе ба сӯи мошини раисҷумҳур дар Берлин, ки бар асари он даҳҳо нафар зану марду пиру бурно акнун дар боздоштгоҳҳои ниҳодҳои қудратиянд, аз рӯи “алифбои сиёсат” ҳеч “беодобӣ” нест! Баръакс, дар “алифбои сиёсат” ба ин навъи эътироз, “эътирози маданӣ” гуфта мешавад.
Ин нукта дар “алифбои сиёсӣ”-и Шумо ҷой наёфт!
Ба сӯи раисҷумҳури Омрико рӯзноманигори ироқӣ як кафши хешро партоб кард! Он кафш акнун ҷузви торих аст!
Ба сӯи Мокрун тухм андохтанд! Он навор ҷузви торих аст!
Писарбачаи олмонӣ ба хотири пуштибонӣ аз муҳоҷирон дар Кишвари хеш, ба фарқи сари намояндаи порлумон ва раиси як ҳизб тухмро мустақиман зада шикаст!
Инҳо ҳама аз “алифбои сиёсат”-анд! Аммо на он “алифбо”-е, ки Шумо аз рӯи он мавъиза менависеду андарз медиҳед!
Задани тухм – яъне “На!” гуфтан ба диктотурӣ, “На!” – гуфтан ба меросӣ кардани мансаб, “На!”- гуфтан ба фасоди саросарӣ дар ҳаёт ва ҷавви сиёсии як Кишвар, “На!” – гуфтан ба зиндон кардани дигарандешон, “На!” – гуфтан ба хонаводагӣ ва маҳаллӣ кардани ҳукумат…
Инҳоро, ки худ хеле хуб дарк мекунед, АММО, намегӯед!
Шумо марди зарангед, Абдуллоҷон! Ба ростӣ мегӯям! Духӯра менависед, дупаҳлӯ ҳарф мезанед. Навиштаҳоятон бе гумон, муомилаеро барои “рӯзи фардо” (“рӯзи мабодо”) ҳам доранд!
Аммо ман ҳамоно рӯкомагӯ боқӣ мондаам ва ҳамаи ранҷҳои ман аз рӯи ин одати бад будааст!
“АММО ҲАМЧУН МУҲАҚҚИҚ, АДИБ ВА МУҲИМТАР АЗ ҲАМА, ҲАМЧУН ШАҲРВАНДИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН…”
“Аммо”-и Шумо инҷост! “Аммо”-е, ки воқеиятро ба муроди худи Шумо ва касоне, ки зери мавъизаатон “хаҳ”-у “аҳсан”-у “зеҳозеҳ!” менависанд, тавзеҳ медиҳад!
Шумо раисҷумҳурро мустақиман худи Тоҷикистон меномед! Дарк мекунед, ки ӯро кӣ меномед? Худи Тоҷикистон, худи Миллат! Ва агар аз Худо намешармидед, бешак ӯро худи Худо ҳам меномидед!
(Зор монад, матни аввалияатон ҳуруфи кирилии “тоҷикӣ”-ро надошту гумони бад мебарам, ки шояд бароятон навишта оварда бошанд…)
Ростӣ, намехоҳам ба Шумо сахт биёям. Бо инки мо солҳост ҳамдигарро ғоибона мешиносем ва агарчи рафиқи гармобаву гулистони ҳамдигар ҳеч гоҳ набудаем.
Аммо, – сабил монад ин “аммо!”, – корвожаи сиёсии “раисҷумҳур” ҳеч гоҳ бар мабнои “алифбои сиёсӣ”-и Шумо чунин бори маъноие надорад!
Раисҷумҳур, як шаҳрванди оддист, аз падару модаре заминӣ ба дунё омада, чун дигарон! На “боли ҳумо”-е бар сараш расида, на чизи дигар. Раисҷумҳурро бо ройи мардумон интихоб мекунанд!
Ва ӯ вазифадор аст, ки аз номи Кишвар ё мардум барои бастани шартномае ё тавофуқ ба коре, сафар кунад. Пул аз ҳисоби Буҷа ва Буҷаро мардум бо молиёти мепардохтаи хеш пур мекунанд!
Шумо ба афроде, ки зери мавъизаатон шарҳҳои ҷиддӣ навиштаанд, эътино накардаед! Ҳатто ба оне, ки гуфта: онҳо – яъне ба Урупо паноҳбурдагон, – чи касанд? Ҳама бесавод, на профессор, на ину на он…
Шумо ба ӯ посух надодаед, ки: Оре, онҳо дуктуру пруфесури ҷаълӣ нестанд, шояд савод ҳам надоранд, аммо кор мекунанду ба ҳар роҳе он пулро ба Тоҷикистон мефиристанд! Яъне саҳмашон дар Байтулмоли Давлат мавҷуд аст! (Агарчи Байтулмол ҳам бо ҳама бонкҳо – яке ҳам дигар давлатӣ нест!)
Падару модари онҳо, хешу табори онҳо, ҳамдеҳу ҳамшаҳристонии онҳо – молиётсупоранд!
Бо пули молиёти онҳо ин “пруфесур”-ҳо ва ҳатто ин сангандозони фейсбукӣ то шахси худи Шумо – маош мегиранд, рӯз мегузаронанд!
Дар “аммо”-и шумо боз як сухани хуб аст: “…мо як мафҳумро мешиносем: намояндаи Тоҷикистон, рамзи давлат ва миллати тоҷикон! Он ҷо дигар баҳси шахсияту ӯ нест, ӯ Тоҷикистон аст, болои сараш парчами муқаддаси кишвари мост.”
Дар “алифбои сиёсат” шарҳи Шумо тамомии ҳарф нест!
Ҳар шаҳрванди Кишвар, ки дар бағалаш Шиноснома дорад, бо забони миллии Кишвараш ҳарф мезанад, намояндаи Тоҷикистон, рамзи Давлат ва Миллати худ аст!
Ҳар шахс – берун аз Ватан, – танҳо худи ӯ нест, Ватани ӯст, дар ҳайъати хеш Парчами зиндаи Ватани хеш аст!
Дар Олмон – олмониҳо аксаран намедонанд, ки раисҷумҳурашон – ба қавли шумо “рамзи давлату миллат”-ашон – кист! Ҳама сарвазир (канслер)-ро мешиносанд!
Ва илло бар мабнои “шарҳ”-и Шумо, “амирал муъминин”-и Толибон ҳам худи ӯ нест, Афғонистон аст, рамзу намоди ҳамаи ақвоми Афғонистон аст…
Аммо, чи дар беруну чи дар дарун, баҳси шахсияти раисҷумҳурҳо ҳамеша матраҳ аст! Кӣ будану чӣ будани ӯ ҷои баҳс аст! Қонунро бар мароми Миллат иҷро карданаш ё ба суди худу хонадонашон сӯиистифода карданаш – матраҳ аст!
Раисҷумҳур на дар беруну на дар дарун “рамз” нест – иҷрокунандаи вазифаест, ки барои чаҳор сол ё панҷ сол ё мисли “рамз”-и Шумо барои “ҳафт сол” бар пояи ройи мардум, бо баргузории интихоби дурусту рост ва ширкати номзадҳои ҳар ҳизбу ҳаракати сиёсӣ то ҳатто шаҳрванди озод, – на чун А. Ғаффорови лухтак ё чанд “депутат”-и лутиву лухтак! – боистӣ интихоб карда шавад!
Аммо! Вақте муҳлати иҷроишро бо тарфанду зӯрӣ аз 4 ба 5 аз 5 ба 7 ва ниҳоят “модомулъумр” бисозад, дигар ӯ раисҷумҳури интихобӣ нест! Инҷо дигар вожаи “худинтисоб” ба кор меравад! Инҷо дигар вожаи “диктотур”, “золим”, “ғосиб” ва амсоли инро ба кор мегиранд!
АГАР…
Агар боре бишавад раисҷумҳурро “рамзи давлат ва миллат” номид, чунин шахсе бояд он қадр маъсуму хидматкору шикастанафс бошад, ки душманаш аз ӯ озор надида бошад! Чунин раисҷумҳуре дар дунё агар яке буда – он ҳам раисҷумҳури Уругвай, Хосе Мухика, будааст ва агар ду тан буда, яке боз ҳамон ва агар се тан буда…
Хосе Мухика баъди рафтанаш ҳатто маоши “сенотур”-иро рад кард!
Ҳоло Шумо “рамз”-ро ба ин марди бузурги ҷаҳонӣ, ба ин намоди шарофату инсонияту миллатдӯстӣ метавонед муқоиса бикунед?
Агар “рамзи давлату миллати тоҷик” боистӣ шахсеро бидонем, чи касе бар пояи домулло Айнӣ, чи касе бар пояи домулло Ғафуров?!
Як Миллатро, оре, бо сиёсатмадорони он мешиносанд, ба шарте он сиёсатмадор дар ҷавви сиёсии як тамаддун таъсир гузошта бошад ё бар сиёсати ҷаҳонӣ таъсиргузор бошад!
Мисли Ленин, мисли Истолин, мисли Ҳитлер, мисли (ва аз торих метавон зиёд овард!)
Аммо дар воқеъ “рамз”-и ҳар Миллату Кишваре донишмандони ӯянд, адибони ӯянд! Магар ҷаҳониён ин миллатро ба хотири Исмоили Сомонӣ мешиносанд? На! Номи Синоро мебаранд, номи Розиро мебаранд, номи Форобиро мебаранд, номи Фирдавсиро , Хайёмро, Саъдиро, Ҳофизро… мебаранд!
Агар аз Сомониён ёд мекунанд, ба баракати шеъри Рӯдакии бузургвор аст!
“Рамз”-и миллати Тоҷик – Турсунзодаи ӯ, Лоиқ Шералии ӯ, Бозор Собири ӯ, Гулрухсори ӯст!
Рамзи миллати тоҷик Абдуқодири Рустами ӯст, ки дар банд аст!
Ҳоло, ки ТУХМ кафидаву пош хӯрда, бигзоред бигӯем – сахт бигӯему сахт бишнавем (абарустод Лоиқ: гул бигӯему гул бишнавем – фармуда!), ки сахт гуфтани Дӯст беҳ аз шакар гуфтани душман аст!
Шумо, – Абдуллоҷон, – рафиқи солҳои ҷавонӣ (диду водиди ба нудрате доштем, аммо ҳамдигарро мешинохтем!), на рафиқи гармобаву гулистони ҳамдигар, – ба ҳар баҳонае “тухм”-е гузоштаед, ҷуз дар мавориди дардҳои сангини ин Миллат!
Шумо аз “тухм”-и афкандаи “беодоб”-е дар Уруппо нороҳатед! Ростӣ, ман ҳам нороҳатам, ки чиро бояд чунин бошад? Чиро бо гулу гулдаста дар ҳар ҷои ҷаҳон раисҷумҳури Кишвари хешро мардумон пешвоз нагиранд? Аммо…
Аммо барои он, ки “тухм”-е, “гуҷафарангӣ”-е (пумидур) ба сӯи “рамзи давлату миллат” афканда нашавад, бояд нафсро қурбонӣ кард! Бояд пурсид, ки чиро чунин шуд? Чиро фарзандони мардумон ин “беодобӣ”-ро хилофи “алифбои сиёсат”-и Раҳнамои азизи мо, муртакиб шуданд?
Ба ин чироҳо Шумо посух нахоҳед дод!
Шумо дар мавриди ин “ТУХМ” низ “тухм”-е гузоштед! Тухми калоон!
Оре, тухме “…ҳамчун муҳаққиқ, адиб ва муҳимтар аз ҳама, ҳамчун шаҳрванди ҷумҳурии Тоҷикистон…”, аммо – зор монад ин аммо! – дар бораи боздошти Абдухалил Холиқзода, дар бораи боздошти нависандаи шинохта Қодири Рустам “уҳунас”-е “танаҳнуҳ”-е ҳам накардед!
Шояд аз моҷарои он ду адиби бегуноҳ бехабар мондаед! Чун сафарҳои зиёде доред: гоҳ ба Помиру гоҳ ба Яғноб, гоҳ ба Масчову гоҳ ба намедонам куҷо.
Аз ҳама чизу ҳама ҷо навиштаед, ки хондааму офарин гуфтаам, аммо тӯли ин ҳама сол надидам, ки аз юришҳои ба Бадахшон сурат гирифта навишта бошед!
Ва инак, худро “адиб” номидед, ки ҳастед, аммо дар баробари сарнавишти ду адиб сукут ихтиёр кардаед! Рисолати аслии Шумо инҷо ҳарф задан буд, бори ин рисолатро аз дӯш гузоштед. Фардо ба фардоиён чи посух доред?
Азиз Несин гуфта: “Инсон фақат дар қиболи гуфтаҳояш масъул нест, балки дар қиболисукутҳояш ҳам масъул аст!”
Тухм дар Уруппо кафиду пош хӯрд, чарахсаҳояш рӯи номи шумо нишаст! Метавонистед дар бораи ин тухми зормонда ҳеч нанависед! Билло касе эроде намегирифт. Чун худ таъкид кардаед, ки корманди давлатӣ нестед.
Аммо дар бораи боздошти ду нависанда нанавиштани Шумо эрод дорад! Сукути шумову “баёния”-и ИНТ, сукути шумову “посух”-ҳои Раҳимӣ, Раҳмонзода, Юсуфӣ…. – ҳеч бартарие аз ҳам надоранд!
ЗОР МОНАД “АММО” ТУХМ…
Чанд рӯз аст мағзам ошуфта аст…
Мешуд, ки ин тухм партоб нашавад….
Агар….
Агар….
Агар…
ХУЛОСА
“ТУХМИ МУРҒ
- Шоир: Муҳаммадризо Шоракӣ
Орзуи аҳли олам тухми мурғ,
Марз байни шодиву ғам – тухми мурғ!
Воизе болои минбар гуфта буд:
Фарқи фирдавсу ҷаҳаннам – тухми мурғ!
Қудрате дорад, ки филтар мекунад,
Тели “инстолайн”-у “вебкам” – тухми мурғ!
Насли донишҷӯ нагардад мунқариз,
То замоне, ки фароҳам тухми мурғ!
Он сиёсӣ гуфта бояд ҳак шавад:
Гӯшаи поини парчам – тухми мурғ!
Мисли баҳс ҳастаӣ, ки возеҳ аст..
Гашта як ҳаққи мусаллам тухми мурғ!
Ҳар касе шуд шоҳи кишвар, мешавад,
Шак надорам, садри аъзам тухми мурғ!
Кодуи рӯзи таваллуд мебарад,
Ман шунидам ошиқе ҳам тухми мурғ!
Себу гандум радди по гум мекунанд
Иллати ихроҷи Одам – тухми мурғ!
Духтари ҳамсоя шавҳар кардааст,
Маҳри ӯ ҳам мисли Марям, тухми мурғ!
Ибтидо мурғ омада ё тухми ӯ??
Фалсафӣ будиву мубҳам тухми мурғ!
Ҳотами Тоӣ чиро Ҳотам шуда??
Дода чун як дона Ҳотам, тухми мурғ!
Содалавҳе ҳам хурофотӣ шуду
Гуфт шояд исми аъзам: тухми мурғ?!
Назрии мо ҳам, ки қатъан мешавад
Ҷойи қима дар муҳаррам тухми мурғ.
Ҷоми Ҷамро аҳли дониш гуфтаанд
Ҷоми он шуд мурғу шуд Ҷам тухми мурғ!
Рӯйи лабҳо зикри ladies first буд,
Рафта – рафта шуд муқаддам тухми мурғ!
Иқтисоди кишвари Эронзамин
Ҳам надорад ҷуз ту марҳам тухми мурғ.
Рафта думболаш ба Турон? Хуб, чиро?
Буда бори Рахши Рустам тухми мурғ!
Ҳар касе рӯзе таназзул мекунад,
Ту нахоҳӣ шуд вале хам тухми мурғ!
Пич-пиче аз як хурӯсе ҳам расид,
Мегузорам банда кам-кам тухми мурғ!
Зери хатти фақраму мегирамат
Дар бағал як рӯз муҳкам тухми мурғ!
Қимати ин шеъри зебои ту чанд??
Ҳар касе пурсид, гуфтам: тухми мурғ!
- Бо дуруд:
- И. Назар
