Тибқи ин қарор ихроҷи муҳоҷирон аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқи Русия манъ буда, нафароне, ки муҳлати будубошашон ба поён расидааст, метаовнанд аз нав бе баромадан аз Руссия ба қайд гиранд, барои муҳоҷироне, ки иҷозати корӣ ё худ патент надоранд, метавонанд бидуни он то муҳлати муқараршуда кор кунанд.
Пеш аз ин бояд ҳар як нафаре, ки муҳлати будубошаш ба иттимом мерасид, бояд аз марзи Русия хориҷ мегардид ва дуввумбора ба он кишвар бар мегашт. Ҳамчунин, муҳоҷироне, ки патент барои кор надоштанд, вазифадор буданд, ки патент кунад, дар сурати надоштани он аз Русия ихроҷ мешуданд.
Қарори додани имтиёз бори аввал моҳи апрел содир шуда буд ва дар ин муддат ду дафъа муҳлати иҷрояш дароз карда шуд. Бо вуҷуди ин, муҳоҷирон ба беҳтар шудани вазъ чандон хушбин нестанд ва ҳомиёни ҳуқуқ низ мегӯянд, вақтҳои ахир озору азияти муҳоҷирони корӣ дар Русия бештар шудааст.
Валентина Чупик, раиси “Тонг ҷаҳони”, созмони дифоъ аз ҳуқуқи муҳоҷирон, ба Радиои Озодӣ гуфтааст, танҳо 23-юми сентябр, пеш аз содир шудани қарори нав, ҳудуди 100 муҳоҷир ба идораи онҳо занг зада, аз боздошт шудан шикоят кардаанд.
Валентина Чупик. Акс аз саҳифаи Facebook
Қисме аз муҳоҷирон баъди содир шудани қарори расмӣ умедворанд, ки озору азияташон аз ҷониби кормандони пулиси Русия кам мегардад ва кормандони пулис тамаъҷуйиро кам мекунанд.
Айни ҳол тибқи оморҳои мақомоти Русия беш аз 1 миллион муҳоҷири тоҷик дар ин кишвар кору зиндагонӣ мекунанд, муқомоти тоҷик ин оморро рад мекунанд, шумораи муҳоҷиронро наздик ба 500 ҳазор мегӯяд. Имсол бо бад шудани вазъи иқтисодии Русия, Тоҷикистон низ аз он осеб дид. Дар шаш моҳи аввали соли ҷорӣ муҳоҷирони тоҷик 195 миллион доллар камтар аз ҳамин давраи соли гузашта пул фиристодаанд.
Дар ҳоле, ки аз вуҷуди ин беморӣ дар кишвар танҳо 30 апрел хабар дод. Аз ин бармеояд, ки иқтисоди Тоҷикистон на дар сол, балки дар 8 моҳ 2 миллиард доллар зиён дидааст. Ва агар амсоли кишварҳои дигар чораҳои ҷилавгирӣ аз паҳншавии коронавируси нав аз авоили соли равон татбиқ мешуд, ба эҳтимоли қавӣ эълони ҳаҷми зарар як миллиард доллари дигар бештар садо медод.
Ин рақам ва ин омор бар пояи кадом муҳосибот ва бароварде муайян шудааст, номаълум мебошад вале ҷойи шак ва шубҳа ин ҷо аст, ки дар давраи коронавирус кадом корхонаи гиганти мо аз кор уфтод ва ё кадом тиҷорати миллиардие буд, ки бар асари масдуд шудани марзҳо дучори шикаст шуд?
Магар манзур бузургтарин корхонаи саноатӣ- корхонаи алюминий то омадани коронавирус ба Тоҷикистон ҳам кайҳост, ки ҳатто даҳяки замони шӯравӣ истеҳсол намекунад, миллионҳо зарар дидааст? Кадом корхона ва истеҳсолоти Тоҷикистон бар асари коронавирус зарар дидааст?
Ҳисобу китоби зарар аз коронавирус бар асосӣ чӣ аст? Ҷаҳонгардӣ? Пахта? Савдо? Воситаҳои нақлиёт? Хулоса кадоме аз ин арсаҳо ин ҳаҷми зарарро бор овардаанд? 2 милиард пул андаке нест барои кишварҳои фақиру камбизоате назири Тоҷикистон. Пас,ин рақам аз куҷо?
Бештари таҳлилгарон ва коршиносон дар масоили иқтисодӣ мегӯянд, ки зиёни расида ба Тоҷикистон шояд аз ин сифр ҳам бештар бошад. Аммо ин зиён зиёне нест, ки барои мисол марбут ба тавлидоту истеҳсолоти дохили Тоҷикистон бошад, яъне кадом корхонае бо садҳазор коргар ва бо маоши 5 то 10 000 сомонӣ бар асари коронавирус аз кор бозистод. Ва ё майдони 20.000 гектар пахта ба маҳзи ҳамин беморӣ маҳруми парвариши кишоварзон шуд.
На, ин тавр ҳам нест. Мошинҳои борбар ҳам тавонистанд, ки маҳсулоти кишоварзиро ба берун интиқол диҳанд. Хуб, пас ин рақам аз куҷо ва ин зарар бар асари чӣ аст? Муҳоҷират! Ин зарари коҳиши интиқоли пули муҳоҷирин аст. Ва хисороти боқӣ ҳам хисороте аст, ки ношӣ аз ҳамин маблағ аст ва марбути он. Гап дар инҷо аст, ки Раҳмон наметавонист иллат ва сабаби асосии зарарро бигӯяд.
Зеро як навъ расвоӣ мебуд, ки роҳбари давлат эътироф ва эълон намояд, ки кишвараш вобастаи пули он қисмат аз шаҳрвандонаш аст, ки на дар дохили кишвар кору заҳмат мекашад, балки дар берун аз кишвар муздурӣ карда пул мефиристад ва ин пулҳо амнияти сиёсиву иқтисодии давлатро замонат медиҳанд. Яъне давлате вобаста аз пули муҳоҷират, давлате вобаста аз давлати дигар.
Як коршиноси тоҷик, ки солҳо бо масоили муҳоҷират иртибот дорад гуфт, ки ҳар гоҳе ҳаҷми пули интиқолдодаи муҳоҷирон ба ватанро дар сол ҷамъбаст мекунанд, Шумо бидуни дудилагӣ онро ду баробари дигар биафзоед, онгоҳ маблағҳои интиқолдода ва умуман ҳамҷи маблағи дар берун аз Ватан коркардаи мардони тоҷик ба воқеият наздик мешавад.
Аз ин ҷиҳат гуфт ӯ 2,5 миллиарди соли 2019-ро Шумо 6 то 7 миллирад гӯед заррае ҳам хато намекунед. Зеро маблағи муҳоҷирон танҳо тавассути бонкҳо ба кишвар намедарояд ва роҳу васоили гуногун аст, ки муҳоҷирон пулҳои худро ба кишвар ворид мекунанд. Аммо ин пулҳо амалан иқтисоди кишварро дар тамоми арса, ҳам дар тиҷорат ва ҳам дар кишоварзӣ рӯ ба роҳ кардаанд ва ин пулҳоянд, ки табодули молу коло ва гумруку андоз кор мекунанд.
Аз ин ҷиҳат он 6 ва 7 миллиард агар як бори “оборот” гирад ҳам камтар аз 20 миллиард намешавад. Аз ин ҷост ки вақте мегӯяд, 2 миллиард доллар зарар кард, ин ҳанӯз бар пояи ҳисобҳои бонкӣ аст. Пас, савол пеш меояд, ки бо наздики 30 сол ҳукуматдорӣ, чи коре, чи барномае дуруст кардед, то ҳамчунин хафву рискҳои ногаҳонӣ ва нохоста авзоъи кишвар ва зиндагии хонаводаҳоро дучори мушкил накунад?
Сохтмони даҳҳо қароргоҳҳои ҲХДТ аз ҳисоби халқ, сохтмони майдони парчаму майдони герб ва баргузории ҷашнҳои пурдабдабае чун ҷашни Наврӯз, ки аз миллионҳо доллар бештар масраф мешавад барои чӣ ва ба хотири чӣ? Ин ҳама орову торо, ин ҳама ҷамилу шукӯҳ ва ин ҳама зарқу барқ барои чӣ ва бо чи ҳадаф? Чаро чени кӯрпа по дароз намекунед?
Миллион-миллион доллар барои гулу гулзори назди майдони фулонҷо ва ё овардани дарахту буттаҳои ороиши аз намедонам Ҳулланду Бразил ба хотири чӣ? Байрақи китоби гиннеси чӣ? Яъне ҷаҳону ҷаҳониёнро қоил бисозем, ки мо чи қадар зӯру тавоноем ва чи роҳбаре бузургу хирадманде дорем, ки кишврамонро бою пешрафта кардааст ва мардумонамон аз ин ҳама байрақу гербҳои гиннесӣ 100% розианд? Дақиқан, ин тавр нест.
“Мувофиқи арзёбии пешакӣ, бинобар таъсири манфии омилҳои иқтисодии берунаи бавуҷудомада, соли равон зарари умумӣ ба иқтисодиёти Тоҷикистон метавонад зиёда аз 2 миллиард долларро ташкил дода, дар оянда ҳам афзоиш ёбад.”
Тавонистааст бигӯяд, ки “омилҳои иқтисодии берунаи бавуҷудомада”, аммо натавонистааст, ки аз муҳоҷират бигӯяд. Чун хоҳанд пурсид, ки дар ин 28 сол чи қадар аз ин раванд коҳиш додӣ? Ва чанд заводу фабрикае сохтӣ, ки мардум камтар ба муздурӣ биравад. Бидуни шак ба ин саволҳо посухи мусбат надорад. Вале танҳо ин 2 миллиард маблағи зарари расонидаи Ковид-19 нест, ки Раҳмон бо зикри он заъф ва ноуҳдабароии мудирияти тӯлонии худро ба забон овардааст.
Дар ин нишаст вай гуфтааст, ки то 100 % аз воридоти маводи сӯзишворӣ, ҳамчунин, дигар намудҳои молу маҳсулот, аз ҷумла озуқаворӣ ва доруворӣ, дар ҳудуди мутобиқан 80 ва 90 % вобастагии ҷиддӣ дорад. Агар ҳудуди 90% ба озуқаворӣ вобастагӣ доред, пас ин ҳарфи воҳима, ки барномаи стратегии амнияти озуқаворӣ татбиқ шудро чӣ гуна шарҳу тавзеҳ медиҳед?
Воқеият ин аст, ки он се барнома – ҳадафҳои стратегӣ, ки мегӯянд ҳал шуд: раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, амнияти энергетикӣ ва амнияти ғизоӣ, кадомеаш ҳал шудааст? Ин аз ҳолату кайфияти ҳамсояҳо бастагӣ дорад, ки мо аз бунбасти коммуникатсионӣ раҳо шудаем ё хайр.
Як Ислом Каримови дигар ояд, боз ҳам дар ҳамон бунбастем ва ё инки амнияти энергетикӣ ҳам ба обу ҳаво вобаста аст, чуноне имсол мушоҳида кардем, ки хавфи лимит ҳамоно боқӣ аст ва инак худи Раҳмон эълон намуд, ки 90% ғизои мо аз берун оварда мешавад.
Агар 90% ғизо аз берун оварда шавад бо кадом ҳисобу китоб амнияти ғизоии мо таъмин шудааст. Бале, ҳамин гуна ҳолатҳое пеш меояд, ки ногузир воқеиятҳо ифшо мешавад. Дар баҳори имсол нархи 1 кило картошка аз 9 то 10 сомонӣ баланд шуд. Агар амнияти ғизоӣ таъмин буд ҳамин тавр мешуд?
Аммо ҳоло Русия шарики ба истилоҳ роҳбурдии Тоҷикистон иртиботи ҳавоӣ бо Қазоқистон ва Қирғизистонро аз сар мегирад, вале дар ин васат Тоҷикистон маълум нест, ки чаро натавонистааст бо Русия парвозҳои одии худро роҳандозӣ кунад. Парвозҳое, ки иҷрои онҳо аз ин хисороти 2 миллиардии ношӣ аз коронавирус коҳиш медиҳад.
Сорбон Азимӣ
Аз Идораи сомона: Матолибе, ки дар гӯшаи “Блоги Шумо” ба нашр мерасанд, назари шахсӣ ва ё таҳлили муаллифон буда, баёнгари мавқеи “Аздо тв” нестанд.
Маросими қасамёдкунии Лукашенко мавриди интиқоди мухолифин қарор гирифт. Мухолифин аз Лукашенко талаб доранд, ки ба истеъфо равад ва дар кишвар интихоботи наву озод ва одилона барпо шавад.
Аз ҷумла Светлана Тихановская, номзади мухолифин гуфт, ҳеч гоҳ ин пирӯзии тақаллубшударо эътироф намекунад ва аз мардум хост онро напазиранд. Расонаҳо аз он хабар медиҳанд, ки баъзе давлаҳо қасами Александр Лукашенкоро напазируфтаанд.
Дар интихоботи рӯзи 9-уми августи соли ҷорӣ Александр Лукашенко бо гирифтани 80 % овозҳо барандаи Интихобот эълон шуд. Ягона номзади мухолифин Светлана Тихановская натавонист президенти ин кишвар шавад. Тихановская натиҷаи интихоботро қабул надорад, баъди эълони натиҷаҳои интихобот ӯ ба КМИР шикоят бурд ва 7 соат нопадид шуд. Рӯзе баъд маълум гардид, ки Тихановская дар кишвари Литва паноҳ бурдааст.
Баъд аз як рӯзи эълони натиҷаҳои интихобот дар Белорус мардуми зиёде ба кучаҳо рехтанду даст ба тазоҳурот заданд, ки ин эътирозҳо то ҳол идома доранд. Тазоҳургарон ба натиҷаҳои расмии овоздиҳӣ розӣ нестанд ва талаб доранд то Лукашенко аз сари қудрат биравад ва интихобот аз нав баргузор гардад. Дар ин муддат ҳазорҳо нафар боздошт гардида, тибқи хабарҳои расмӣ 2 нафар кушта шудааст. Аммо мухолифин мегуянд, кушта шудаҳо бештар аз онест, ки дар хабарҳои расмӣ гуфта мешавад.
Ин дар ҳолест, ки дар таърихи 13 август соли равон Хадамоти санитарию эпидемологӣ гуфта буд, тасмим доранд барои дарёфти ин воксин аз Русия дархост кунанд.
Дар баробари ин Вазорати тандурустӣ чанде қабл хабар дода буд, ки ба нафароне, ки беморони диабети қанд, диққи нафас, табибон ва марзбонон, ки дар посгоҳҳо навбатдорӣ мекунанд, бо воксини Русия зидди каронавирус воксингузаронида мешаванд.
Ёдовар мешавем, ки расонаҳои русӣ 11 август хабар дода буданд, ки кишвари Русия дар ҷаҳон аввалин шуда ба ваксинаи зидди вируси COVID-19 даст ёфт. Аммо баъзе кишварҳо ва созмонҳои тандурустӣ ба фаъол будани он шубҳа карда буданд. Пас аз интишори хабари мазкур аксари давлатҳо, аз ҷумла Тоҷикистон барои харидории аз ин воксин бо мақомоти Русия гуфтугӯ карда буд.
