Баъд аз баргузории интихобот дар Тоҷикистон ба як бора нархи тамоми маҳсулоти ғизоӣ боло рафтааст. Дар ин бора аз минтақаҳои гуногуни кишвар ба “Аздо тв” хабар доданд.

Бештари сокинон, ки хӯроки асосиашон, қанду шакр, равғану орд, гуфта мешавад, боло рафтани ин навъи маҳсулот сокинонро нигарон кардааст.

Дар баробари набудани ҷойи кор, кам будани нафақа ва маош, баста будани марзҳо, ки имсол бештари муҳоҷирон дар кишвар банд мондаанд, боло рафтани ин нархи маҳсулот, боз як мушкилии печида дар ҷомеаи Тоҷикистон дониста мешавад, болои мушкилоти мавҷуда зам шудааст.

Дар бозорҳои Тоҷикистон як кг қанди сафед,кит пештар 6 сомонӣ буд, ҳоло ба 10 сомонӣ баробар шудааст, як халта орд то 240 – 250 сомонӣ, ҳамчунин як зарф равғани 5 летра, ки  60 сомонӣ нарх дошт, ҳоло ба 75 сомонӣ расидааст, ки дар чунин шароити вазнин ва бо ин нархҳои гарон барои сокинон харидани маҳсулоти ниёзи аввал мушкил шудааст, вале мақомот мегӯянд, ки сабаби асосӣ аз кишварҳои содиркунанда аст, ки онҳо нархҳоро боло бурданд.

Як сокини вилояти Хатлон ба шарти бурда нашудани номаш ба “Аздо тв” гуфт:

“Мардум ба умед буданд, ки пас аз интихоботи прездентӣ дар Тоҷикистон нархҳо арзон мешаванд ва зиндагии мардум осон мегардад, вале ин орзуҳои мо ҳама мисли хоб ва афсонаҳои бачагона будааст, ки баъд аз як рӯз гузаштани интихобот ба якборагӣ нархҳои маҳсулоти ғизоӣ дар бозрҳо боло рафт”.

Ба гуфтаи манбаъ рӯзгори аксар сокинон душвортар шудааст ва интизори нафақаи падару модари пирашон ҳастанд.

“Дар шароите, ки марзҳо бастаанд, ҷойи кор нест, маошу нафақа дар пастарин ҳолат қарор дорад, чӣ тавр мешавад зиндагӣ кард? Ҳоло дар оила танҳо ҳама ба умеди 450 сомонӣ нафақаи модари пиранд, имсол бо сабаби пандемия мо ба муҳоҷират рафта натавонистем, оё мешавад, бо 450 сомон 5-6 нафар як моҳ зиндагонӣ кунад?” – мегӯяд манбаи мо.

Ин сокин дар идома иброз дошт, ки гаронии қиматҳо барои мансабдорону вазирон ҳеҷ дахл надорад, онҳо танҳо дар фикри ҷайби худ ҳастанд, мехоҳанд дар кадом вақте набошад, мардумро тороҷ кунанд, оё имкон надоштанд, ки дар ин давра ақлан ин намуди мавдҳои хуроквориро танзим кунанд, вале барои онҳо манфиаташон болотар аз зиндамондани мардум аст.

Дар ҳамин ҳол як манба аз фурӯшандагони бозор ба шарти бурда нашудани номаш ба “Аздо тв” гуфт:

“дар ҳақиқат нархҳо дар бозор боло рафтанд, ин вобаста ба фурӯшандагон нест, мо низ намехоҳем нархҳо боло раванд, бояд аз масъулин пурсида шавад, ки чаро нархҳо боло рафтанд?”

Ба навишати “Фараж” Фирдавси Маҳмадсаид, муовини сардори Раёсати хадамоти зидиинҳисории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар вилояти Хатлон, яке аз омили боло рафтани нархи шакар ва қанди сафедро дар бозору фурушгоҳои вилоят баланд шудани нархи он дар худи кишварҳои содиркуннада арзёбӣ кард.

Ӯ гуфт, “як тонна шакар, ки пеш аз Тоҷикистон ворид мешуд, 361 доллар арзиш дошт, ҳоло аз 480 то 510 додлар шудааст, ки аз ин ҳисоб соҳибкорон нархро бардоштанд”.

Ин дар ҳолест, ки як сол қабл Ҳукумати Тоҷикистон гуфта буд, воридоти 16 намуди маҳсулоти хуроквориро зери назорат мегирад, вале бо гузашти як сол то ҳол ин иқдом амалӣ нагардидааст.

Коршиносон сабаби дар амал татбиқ нагардидани қарори Ҳукуматро ба тиҷорати хонаводагӣ вобаста будани маҳсулот унвон мекунанд.

Бино ба иттилои Агентии омори назди президенти Тоҷикистон давоми нуҳ моҳи соли ҷорӣ 652 шахсони ҳуқуқӣ (ширкату корхонаҳо) ва ҳудуди 17 ҳазор соҳибкорони инфиродӣ тиҷорати худро барҳам дода, корхонаҳояшон аз фаъолият бозмондааст.

Дар иттилоияи Агентӣ омадааст, ки 824 соҳибкори инфиродӣ бо шаҳодатнома ва 14,4 ҳазор соҳибкорони инфродӣ, ки тибқи патент кор мекарданд ва инчунин 1,7 ҳазор хоҷагиҳои деҳқонӣ (ба соҳибкорони инфиродӣ мансубанд) фаъолияти худро қатъ кардаанд.

Дар гузориш гуфта мешавад, то 1 октябри соли равон шумори субъектҳои амалкунандаи хоҷагидорӣ 337 ҳазорро ташкил дода, 35,6 ҳазор шахсони ҳуқуқӣ ва зиёда аз 301 ҳазор – соҳибкорони инфиродиро дар бар мегирад.

Дар муқоиса нисбат ба соли гузашта шумораи умумии субъектҳои амалкунандаи хоҷагидорӣ 2,4% ё худ 7,9 ҳазор зиёд гардидааст.

Дар вилояти Хатлон ҳудуди 29%-и субъектҳои хоҷагидорӣ дар вилояти Суғд беш аз 26%, дар шаҳри Душанбе зиёда аз 24%,  дар ноҳияҳои тобеи марказ ҳудуди 16% ва дар ВМКБ 5% амал мекунанд.

Коршиносон яке аз сабабҳои қатъ гардидани фаъолияти корхона ва ширкату субеъкҳои хоҷагидориро андозҳои баланд, санҷишҳои аз ҳад зиёди мақомоти назоратӣ ва коррупсияро ба сифати омилҳои асосии монеагузор дар рушди тиҷорат дар Тоҷикистон унвон мекунанд.

Чанде қабл Барномаи рушди СММ дар бораи таъсири пандемия ба вазъи иҷтимоиву иқтисодӣ дар Тоҷикистон таҳқиқотеро нашр намуд, ки дар он дар бораи маҳдуд сохтани доираи фаъолияти корхонаҳои хурду миёна аз ҷониби корхонаҳои бузурги давлатӣ сухан мерафт.

Гуфта мешавад, идомаи ин раванд, роҳ ёфтани ширкатҳои начандон бузурги хусусиро ба бозор боздошта, ба фароҳам овардани шароити баробар аз лиҳози рақобатпазирӣ ва дастрасӣ ба захираҳо монеъа эҷод месозад.

Дар таҳқиқот гуфта шуда, ки Ҳукумат тавассути корхонаҳои давлатӣ ба назорат аз болои бахшҳои муҳими стратегӣ, аз қабили шабакаҳои барқу гармидиҳӣ, фулузоти сиёҳу ранга, саноати истихроҷи маъданҳои кӯҳӣ, саноати хӯрокворӣ, сохтмон, нақлиёт, телекоммуникатсия, авиатсия ва ғайра идома медиҳад.

Дар идома муаллифон қайд кардаанд, ки  соли 2019 дар қаламрави кишвар зиёда аз 1,1 ҳазор корхонаҳои давлатӣ амал мекарданд, ки 24 адади онҳо корхонаҳои бузург буда, ҳаҷми дороиҳояшон тақрибан 42% нисбат ба ММД-ро ташкил медод.