Гузоришгари вежаи Созмони Миллали Муттаҳид дар бораи ҳомиёни ҳуқуқ Мэри Лаулори мегӯяд, кор барои ҳомиёни ҳуқуқ дар Тоҷикистон аз замони ҷанги шаҳрвандӣ ҳам тарсноктар шудааст.

Хонум Мэри Лаулори, ки рӯзи 9-уми декабр аз натиҷаи сафараш ба Тоҷикистон ва дидору гуфтугӯҳояш бо ҳомиёни ҳуқуқ ва рӯзноманигорони зиндонӣ дар нишасти матбуотие гузориш дод, аз поймолшавии ҳуқуқи сокинон ва хусусан ба зиндон андохтани ҳомиёни ҳуқуқ аз мақомоти кишвар интиқод кард.

Ӯ мегӯяд, “Ҳукумат бояд эътироф намояд, ки мудофеони ҳуқуқи инсон душман нестанд, онҳо ҳамчунин барои ҷомеаи осоишта, адолатпарвар ва поквиҷдон талош мекунанд ва набояд бо экстремистҳо ва террористҳои воқеӣ алоқаманд карда шаванд.”

Хонум Мэри Лаулори ҳамчунин афзуд, ки вакилони мудофеи тоҷике, ки дар бораи парвандаҳои марбут ба Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон кор мекунанд, зери фишори сахти КДАМ қарор доранд.

Ин гузоришгари СММ мегӯяд, фишору муттаҳам кардани вакилони дифоъ ба айбҳои терроризму экстремизм дар Тоҷикистон сабаб шуда, ки адвокатҳо аз ин касби худ даст бикашанд ва дигар дар ин соҳа фаъолият накунанд.

Ӯ ҳамзамон аз саркӯби ошкорои дигарандешон сахт нигаронӣ кард.

“Мулоқотҳои ман дар тӯли ин ду ҳафтаи гузашта нишон доданд, ки таъқиб ва саркӯби журналистони мустақил дар бораи мудофеони ҳуқуқи инсон кор мекунанд, дар соли 2016 оғоз шуда, пас аз ҳодисаҳои ВМКБ дар соли 2021 ба поинтарин нуқтаи худ расидааст. Ба гуфтаи шахсоне, ки ман бо онҳо вохӯрдам, кор кардан дар замони ҷанги шаҳрвнадӣ нисбат ба ҳоло осонтар буд.”, мегӯяд Мэри Лаулори.

Ёдовар мешавем, ки сафари Гузоришгари СММ хонум Мэри Лаулори ду ҳафта боз дар Тоҷикистон ҷараён дошт ва рӯзи 9-уми декабр ба поён расид. Ӯ дар поёни сафари худ пас аз дидору гуфтугӯҳо бо мақомоти кишвар ва журналистони зиндониву ҷомеаи шаҳрвандӣ, гузориши муфассале вобаста ба ҳуқуқи инсон, мудофеони ҳуқуқ, озодии баён ва ғайра омода карда, онро соли оянда дар СММ ироа хоҳад кард.

Мақомоти Тоҷикистон ба Гузоришгари вежаи Созмони Миллали Муттаҳид дар бораи ҳомиёни ҳуқуқ Мэри Лоулор иҷозаи сафар ба ВМКБ ва мулоқот бо рӯзноманигорону адвокатҳоро дар зиндонҳо надодаанд.

Хонум Мэри Лоулор дар посух ба суоли рӯзноманигори BBC дар бораи он ки чаро мақомоти тоҷик ба ӯ иҷозаи сафар ба ВМКБ-ро ба ӯ надоданд, гуфт, “Шумо бояд аввал дар ин бора ҳукумати Тоҷикистонро пурсед”.

Дар идома хонум Лоулор гуфт, ки ҳангоми мулоқот дар Додгоҳи олӣ ва Додситони кул аз ин ниҳодҳо хоҳиш кардааст, ки барои суҳбат бо рӯзноманигор Улфатхоним Мамадшоева ва вакили дифоъ Манучеҳр Холиқназаров дар зиндон ба ӯ иҷоза бидиҳанд, аммо ин иҷоза ба ӯ дода нашудааст. Дар ҳоле, ки ӯ ҳамчун гузоришгари СММ ҳаққи ворид шудан ба ин муассисаҳо ва суҳбат бо онҳоро дошт.

Инчунин Гузоришгари вежаи СММ мегӯяд, ки дар вохӯрӣ бо Вазорати адлия ва Дастгоҳи Президенти Тоҷикистон аз қазияи рӯзноманигорону адвокатҳои зиндонӣ, аз ҷумла Саиднуриддин Шамсиддин, Бузургмеҳр Ёров, Абдулмаҷид Ризоев, Манучеҳр Холиқназаров ва Улфатхоним Мамадшоева пурсида, хоҳони мулоқот бо онҳо шудааст, аммо ба ӯ ин иҷозаро надодаанд.

Дар ҳамин ҳол, хонум Лоулор мулоқоташ бо ду рӯзномагори зиндонӣ Далери Имомалӣ ва Абдуллоҳ Ғурбатиро тасдиқ намуда гуфт, ки ин ду рӯзноманигор, хусусун Далер ба пизишк ва муоинаи тиббӣ сахт ниёз доранд.  

Ӯ мегӯяд, ки “барои онҳо маълум набуд, ки чаро онҳо дар чунин шароит пушти дарҳо баста мурофиа шудаанд ва бисёр мехоҳем, ки дар мавриди онҳо тафтишоти одилона ва мурофиаи додгоҳии боз бо иштироки намояндагони ҷомеаи байналмилалӣ сурат бигирад”.

Хонум Лоулор гуфт барои Далер ва Абдуллоҳ китоб бурдааст ва барои ташкилӣ ин мулоқот аз Мансурҷон Умаров изҳори сипос кард.

Хонум Лоулор мегӯяд, ки дар мулоқот бо мақомоти Тоҷикистон гуфтааст, ки онҳо то моҳи ноябри соли оянда фурсат доранд, то барои ин мудофеон кори мусбат анҷом бидиҳанд ва онро ӯ дар гузоришаш зикр хоҳад кард ва боиси боло рафтани обрӯи Тоҷикистон мегардад, чун ба гуфтаи ӯ, обрӯи ин кишвар дар сатҳи ҷаҳонӣ хеле поин рафтааст ва барои ба даст овардани обрӯяш Тоҷикистон бояд гомҳои мусбатро дар ин самт бардорад.

Гуфта мешавад, Мэри Лоулор аз натиҷаи сафари худ ба Тоҷикистон моҳи марти соли 2024 ба Шӯрои ҳуқуқи башари Созмони Милал гузориш медиҳад.

Гузоришгари вежаи Созмони Миллали Муттаҳид дар бораи ҳомиёни ҳуқуқ Мэри Лаулори аз вазъи ҳуқуқу озодӣ ва вакилони дифоъ дар ВМКБ изҳори нигаронӣ кард.

Ин Гузоришгари вежаи СММ имрӯз, 9-уми декабр дар шаҳри Душанбе аз рафти сафару вохӯриҳояш давоми ду ҳафта бо ҳоимиёни ҳуқуқу рӯзноманигорони зиндонӣ бо гузарондани нишасти матбуотие ба рӯзноманигорон гузориш дод.

Мэри Лаулори зимни ироаи гузориши худ аз он изҳори нигаронӣ кард, ки ҳукумати Тоҷикистон бо баҳонаи мубориза бо терроризм фишори аз ҳад зиёд болои мардуми Бадахшон ворид кардааст, ки ин амал ба озодии баён таъсири манфии расондааст.

Ӯ мегӯяд, вазъияти ҳуқуқӣ дар ВМКБ бисёр бад аст ва ин дар натиҷаи муомилаи нодурусти Ҳукумат бо мардуми ин вилоят ба вуҷуд омадааст. Ӯ ҳамчунин изҳори нигаронӣ кард, ки натавонистааст бо ҳомиёни ҳуқуқ дар Бадахшон вохурӣ кунад.

Аммо, ӯ шарҳ надод, ки бо кадом сабаб натавонистааст бо мудофеони ҳуқуқи инсон ва ё мардуми оддӣ дар ВМКБ вохӯрӣ кунда. Ба гуфтаи баъзе таҳлилгарон, ба эҳтимоли зиёд барои вохӯрӣ накардани ӯ бо мардум дар ВМКБ худи мақомоти Тоҷикистон монеъ шудаанд.

Гузоришгари вежаи СММ дар хитоб ба мақомоти кишвар таъкид кард, ки Тоҷикистон набояд уҳдадориҳои худро дар назди СММ ва созмонҳои ҳуқуқии дигари баналмилалӣ фаромӯш кунад. Ва аз Ҳукумати кишвар хост мувофиқи талаботи байналмилалӣ бояд ба номаву дархостҳои намояндагони СММ ва созмонҳои ҳомиёни ҳуқуқ сари вақт посух бигӯяд.