Дирӯз дар Маскав, дар ҳошияи ҷаласаи Шӯрои вазирони корҳои хориҷии ИДМ, вазири корҳои хориҷии Тоҷикистон Сироҷиддин Муҳриддин бо вазири корҳои хориҷии Қирғизистон Руслан Казакбоев мулоқот анҷом доданд.

Дар ҷараёни мулоқот ҷонибҳо вазъи кунунӣ ва дурнамои ҳамкориҳои Тоҷикистону Қирғизистонро дар соҳаҳои сиёсӣ, тиҷоративу иқтисодӣ ва фарҳангию гуманитарӣ муҳокима намуда, оид ба ҳамкориҳои ҳарду тараф дар соҳаи нақлиёт ва истифодаи захираҳои оби дарёҳои фаромарзӣ мубодилаи афкор намуданд.

Ҳамчунин гуфта мешавад, ки дар ин мулоқот ба масъалаи делимитатсия ва демаркатсияи хати сарҳади давлатӣ диққати махсус дода шудааст.

Бо дарназардошти мавҷуд набудани санади меъёрии ҳуқуқӣ байни Тоҷикистон ва Қирғизистон, ки масъалаҳои душаҳрвандиро танзим кунад, Вазири корҳои хориҷии Тоҷикистон масъала гузошт то шаҳрвандии пеш аз ҳама сокинони минтақаҳои наздисарҳадӣ ба низом дароварда шавад.

Дар охири мулоқот вазирон изҳор доштанд, ки робитаҳои чандинасраи дӯстӣ, ҳамсоягии нек ва бародарии Тоҷикистону Қирғизистонро ҳифз ва густариш медиҳанд.

Байни Тоҷикистон ва Қирғизистон 976 километр марзи муштарак вуҷуд дорад, ки аз ин шумор танҳо 504 километри он таъйин ва аломатгузорӣ шудааст. Боқӣ 472 километри дигари марзи давлатии миёни ду кишвар аломатгузорӣ нашуда номуайян боқӣ мондааст.

Танишҳо байни сокинони минтақаҳои наздисарҳадии ин ду кишвар солҳост, ки идома дорад ва ин муноқишаҳо дар нуктаҳои номуайянии марзҳо сар мезанад, ки то ҳол даҳҳо захмӣ ва кушта аз ду ҷониб ба ҷо гузоштааст. Чанд моҳи охир намояндагони ҳарду ҷониб дар бораи марз мулоқотҳо  анҷом дода истодаанд.

Ба изҳорти Қамчибек Тошиев раиси КДАМ Қирғизистон дар бораи Ворух коршиноси рус Александр Князев вокуниш карда, он изҳоротро ғайримасъулона унвон карда аст.

Князев ҳамзамон ба “Азия-Плюс” дар бораи хомӯшии мақомоти тоҷик изҳори назар карда. Ба гуфтаи ӯ, хомӯширо ихтиёр кардани ҷониби Тоҷикистон дар мавриди “ин рафтори ғайри қобили қабули ҷониби Қирғизистон мулоимтар гӯем, дуруст аст: чаро мушкилотеро, ки бе ин ҳам роҳи ҳалли худро намеёбад, боз ҳам печидатар кунем?, охир ҷанг-ку эълон намекунем”.

Дар ҳамин ҳол ин коршиноси рус бар ин назар аст, ки ин изҳорот, ҷанбаи зиддиқирғизиро аз ҷониби тоҷикистониён сарфи назар аз мавқеи расмии Душанбе, шадидан зиёд кард ва вокуниши дахлдори ҷониби Қирғизистон ҳам дер намепояд, яъне фазои умумии мухолифат меафзояд.

Князев мегӯяд, изҳороти Тошиев дар мавриди Ворух дар зоти худ иғвобарангез аст:

“Пешниҳоди чизе, ки ба таҳқиқ барои ҷониби дигар қобили қабул нест, яъне огоҳона тамоми ҷараёни гуфтушунидро ба бунбаст ворид мекунад. Агар огоҳона набошад ҳам, ин бояд аз бесалоҳиятии комил ва надоштани қобилияти арзёбии воқеӣ ба вазъият гувоҳӣ медиҳад”.

Ба ақидаи Князев, ба ҳалли ин мушклот на Тоҷикистону на Қирғизистон омода нестанд, чунки муддати тӯлонӣ дар сатҳҳои гуногун – сар аз зиддиятҳои шахсиву хонаводагӣ то байни кишварҳо мухолифатҳои зиёде ҷамъ шудаанд.

Ин коршиноси рус мгӯяд, шояд “ягона роҳи ҳалли чунин мушкилоти марбут ба сарҳаду қаламрав табодули мувофиқашудаи қитъаҳои баробари баҳсӣ бошад. аммо  ҳар ду ҷониб ҳам барои табодули муносиб бо пешниҳоди ҷуброни зарурӣ ба аҳолӣ захира надоранд ва ин ба низоъҳои нав боис мегардад.

Бояд гуфт, ки Тошиев, ки дар раъси ҳайати давлатии музокироти масоили сарҳадӣ бо Тоҷикистон қарор дорад, дар нишасти хабарие рӯзи 26-уми март аз ду пешниҳоди кишвараш ба Тоҷокисон гуфт: Якум ин, ки сарҳадҳои Ворухро андоза мегирад, то бузургтар нашавад. Аз тариқи қаламрави худ ба ворухиҳо фақат барои истифода як роҳ медиҳанд, то гузашта тавонанд.

Пешниҳоди дуввум: иваз кардани Ворух. Тошиев гуфт, агар онҳо ин қаламрав бо масоҳати 12 ҳазор гектарро ба мо диҳанд, мо омодаем 12 ҳазор гектар аз дигар ноҳияҳои вилояти Боткандро ба онҳо диҳем. Мо ҳатто феҳрасти ин қитъаҳоро ба онҳо додем, вале тарафи Тоҷикистон ҳоло ба мо ҷавоб надодааст.”

Ирмӯз 1 апрел Раиси Кумитаи давлатии амнияти миллии Қирғизистон, Қамчибек Тошиев ба изҳороти Ҳамрохон Зарифӣ, собиқ вазири корҳои хориҷии Тоҷикистон дар мавриди Ворух вокуниш кадааст.

Ба гуфтаи раиси КДАМ-и Қирғизистон, ҳама пешниҳодҳои ҷониби Қирғизистон дар мавриди делимитатсияи марз, аз ҷумла қарор дар бораи анклави Ворух, ба раиси Кумитаи давлатии амнияти миллии Тоҷикистон Саймумин Ятимов дода шуданд.

“Ҳама ҳамин буд тамом, ягон сухани зиёдатӣ нисбати ҳамсоякишвар гуфта нашудааст”, мегӯяд Тошиев.

Ӯ дар идома гуфта, ки “Пас чаро Ҳамрохон бо маданияти паст ва муносибати душманона зоҳир шуда, хеле бад ҷавоб медиҳад? Шояд ба он хотри бошад, ки ман пешниҳодоти онҳоро, ки манфиатҳои кишвари маро дар бар намегирифтанд, напазируфтам?”

Ёдовар мешавем, ки рӯзи 31 март хабаргузории ҳукуматии “Ховар” матлаберо аз Ҳамрохон Зарифӣ нашр кард, ки номбурда дар он ба қазияи Ворух ишора карда иваз кардани ин гушаи Тоҷикистонро пешниҳоди нодуруст хонда, изҳор дошт, ки Ворух барои ҳамеша замини Тоҷикистон боқӣ хоҳад монд.

Дарозии марзи Тоҷикистону Қирғизистон 976 километрро ташкил медиҳад, ки аз ин миқдор танҳо 504 километри он делиматсия ва демаркатсия шудааст. Бо вуҷуди музокироти сатҳи олӣ ва омодагии ду кишвар ба ҳалли мушкилоти марзӣ ва боздоштани муноқишаҳо, боз ҳам муноқишаҳо байни аҳолии марзӣ ба назар мерасад, ҳатто аксар вақт истифодаи силоҳ ва иштироки низомиён ба назар мерасад.