Масъулини Палатаи ҳисоб имрӯз 4-уми январ дар нишасти матбуотӣ аз ошкор гардидани камбудиҳои молиявӣ дар сохторҳои зертобеи Вазорати маориф ва илми Тоҷикистон хабар доданд.  

Бино ба навиштаи “Sputnik”, дар ин нишасти матбуотӣ гуфта шуд, ки Палатаи ҳисоби Тоҷикистон дар соли гузашта дар вазорату идораҳои давлатӣ 193 санҷиш гузаронида, дар онҳо зарари молиявӣ ба маблағи 95,3 миллион сомониро ошкор кард.

Намояндагони ин ниҳод таъкид доштанд, ки аз 95,3 миллион сомонӣ – 92 миллион сомонӣ (94,4%), аз ҷумла ба буҷет 64 миллион ва ба ҳисоби корхонаҳо 22 миллион сомонӣ, тавасути мақомоти ҳифзи ҳуқуқ 5,1 миллион сомонӣ барқарор карда шуд.

Ба гуфтаи намояндагони Палатаи ҳисоб, камбудиҳои молиявӣ бештар дар сохторҳои зертобеи Вазорати маориф ошкор шуд, ки он 10,8 миллион сомониро ташкил дод. Дар Агентии захираҳои модди назди ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистон 5,7 миллион сомонӣ ошкор гардид.

Инчунин дар Донишгоҳи милли Тоҷикистон 5,2 миллион сомонӣ, Агентии авиатсияи гражданӣ 2,7 миллион сомонӣ, Вазорати саноат ва техналогияиҳои нави Тоҷикистон 2,4 миллион сомонӣ, дар сохторҳои зертобеи ширкати “Барқи тоҷик” ба маблағи 1,8 миллион сомонӣ, Вазорати молия 810 ҳазор сомонӣ, Вазорати энергетика ва захираҳои об 499 ҳазор сомонӣ, Кумитаи дин 494 ҳазор сомонӣ, Вазорати нақлиёт 440 ҳазор сомонӣ, Агентии омор 387 ҳазор сомонӣ, Кумитаи муҳити зист 218 ҳазор сомонӣ, Вазорати фарҳанг 136 ҳазор, Вазорати меҳнат ва шуғли аҳолӣ 135 ҳазор сомонӣ ва Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ 134 ҳазор сомонӣ ошкор гардидааст.

Бояд гуфт, ки Палатаи ҳисоб дар гузориши соли гузаштааш низ аз ҳама бештар камбуди молиявӣ дар Вазорати маориф ва илми Тоҷикистонро ошкор карда буд. Он замон гуфта мешуд, ки ин ниҳод беш аз 15 млн сомониро нобуд кардааст ва аз ин рӯ, фасодзадатарин ниҳоди давлатӣ унвон шуда буд.

Ин дар ҳолест, ки тамоми омӯзгорон ва ходимони соҳаи маорифи кишвар аз кам будани маоши мактабу донишгоҳҳо шикоят мекунанд.

Инчунин дар ин нишасти матбуотӣ дар бораи аз ҷониби яке аз филиалҳои “Амонатбонк” дар шаҳри Душанбе ишора шуд, ки дар он “камбуди маблағ” ва “истифодаи ғайри мақсадноки маблағи зиёд” ошкор карда шудааст.

Бино ба иттилои намояндагони Палатаи Ҳисоб аз соли 2018 то семоҳаи аввали соли 2020 дар филиали рақами 5-и “Амонатбонк” дар Душанбе ҳудуди 41,1 миллион сомонӣ (3,6 миллион доллар) камбуди молиявӣ ошкор шудааст. Ҳамчунин гуфта мешавад, ки боз 2,1 миллион сомонӣ (184 ҳазор доллар) барои истифодаи ғайримақсаднок равона шудааст.

Аз маблағҳои дар боло зикр гардида, танҳо 23,6 миллион сомонӣ барқарор карда шудаааст.

Ба гуфтаи намонядагони Палатаи ҳисоб нисбати афроде, ки ин маблағҳоро ғайримақсаднок истифода намудаанд, аз ҷумла нисбати мудири шуъба, сармуҳосиб ва хазинадори филиали шумораи панҷуми ин бонк дар Душанбе, парванда боз шуда, боздошт гардидаанд.

Ёдовар мешавем, ки дар гузашта Палатаи Ҳисоби Тоҷикистон бархе аз кормандони “Амонатбонк”-ро танқид намуда, ба дуздии маблағ ва пасандозони муштариён муттаҳам карда буд.

Пештар Оҷонсии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Тоҷикистон ду масъули бонки давлатии “Амонатбонк”-ро барои интиқолу мубодилаи ғайриқонунии маблағҳои ин ниҳоди молӣ боздошт намуда буд.

Сомонаи “Parstoday” ба нақл аз “Tajweek” менависад, ки Бонки ҷаҳонӣ дар гузориши тозае қонуни ҷадидеро дар бахши молиёти Тоҷикистон баррасӣ намуда, дар он сабаби ҷой доштани мушкилотро ба низоми молиёти мавҷудаи Тоҷикистон рабт дода ва онро “монеъи ҷиддӣ дар роҳи рушди бахши хусусӣ” донистааст.

Ба гуфтаи коршиносони Бонки ҷаҳонӣ, набудани як меъёри муайяни андозбандӣ байни ширкатҳои давлатӣ ва хусусӣ, фоида бурдани аз ҳад зиёди баъзе ширкатҳо аз имтиёзҳои андоз, тарзи мудирияти нодуруст ва андозҳои вазнин барои ширкатҳои хурду миёна монеаҳои ҷиддӣ дар роҳи рушди иқтисод ва савдо дар Тоҷикистон мебошанд.

Дар гузориши Бонки ҷаҳонӣ омадааст, ки дар 10 соли охир 68 дарсади даромади буҷаи ҳукумати Тоҷикистон аз ҳисоби андозҳо ба даст омадааст.

Бонки ҷаҳонӣ тибқи омори соли 2020, аз нигоҳи шохиси андозу андозбандӣ Тоҷикистон дар ҷаҳон мақоми 139-ро ишғол кардааст, ки ин ба он маъност, ки Тоҷикистон яке аз кишварҳои дорои мизони андози вазнин ба шумор меравад.

Эмомалӣ Рамҳон тақрибан 12 сол боз зимни муроҷиатҳояш ба мардум як чизро пайваста такрор мекунад. Он ҳам ин аст, ки ҳар кас бояд барои ду соли оянда маводи хӯрока захира кунад.

Чунин муроҷиатҳояшро Президент аз соли 2008 оғоз кардааст. Ӯ дар соли 2009 зимни як муроҷиат ба мардуми кишвар гуфт, ҳар кас бояд барои ду соли оянда маводи хӯрока захира кунад.

Он замон Раҳмон гуфта буд, ки буҳрони молӣ ва ҳамчунин офатҳои табиӣ, хушксолӣ ва камобӣ ба иқтисоди Тоҷикистон таъсири манфии худро гузоштааст ва “ҳар як оила бояд бо истифода аз фаровониву афзоиши имсола захираи дусола дошта бошад”. Раҳмон пас аз 13 сол низ ҳамин гуфтаҳояшро боз дар паёми солонаи наваш такрор кард, аммо ин дафъа сабабро пандемия гуфт.

Пас аз бори дигар садо додани ин суханҳо дар паёми имсолааш дар Парлумон бисёре аз корбарон ӯро ба Ванга, як зани булғории нобино, ки бо пешгӯиҳояш дар дунё маъруф буд, ташбеҳ кардаанд. Аммо суоли беҷавобе, ки пайваста сокинон ва фаъолону коршиносон ба рисҷумуҳур ироа мекунанд, ин аст, ки чунин захираро аз куҷо ва аз кадом ҳисоб бояд ҷамъ бикунанд?

Бояд гуфт, дар ҳоли ҳозир ҳадди ақалли маош дар Тоҷикистон 400 сомонӣ (камтар аз 40 доллар) ва музди миёнаи маош – 1406 сомонӣ аст. Андозаи миёнаи нафақа дар кишвар 303 сомониро дар бар мегирад.

Дар таҳқиқе, ки “Аздо ТВ” гузаронд барои як ҳафта харидории маводи озуқа дар Тоҷкиистон, оилае, ки аз се нафар иборат ҳаст ба 505 сомонӣ ё 44 доллар ниёз дорад. Ва агар онро ба 4 ҳафта зарб бизанем 2020 сомониро ташкил медиҳад, ки ҳатто ҳамон маоши миёнаи 1406 сомонӣ барои харидории маводи озуқа басанда нест. Ҳоло хароҷот барои сару либос ва хидматрасониҳои комуналиву роҳкиро ва табобат ҳисоб нашудааст.

Ин таҳқиқи мо нишон дод, бо вуҷуди он ки дар Тоҷокистон поинтарин маош ҳатто дар байни кишварҳои пасошуравӣ мавҷуд аст, нархи аксари маҳсулоти ғизоӣ, аз ҷумла гӯшт ба маротиб аз кишварҳои Аврупоӣ гаронтар мебошад. Пас аз куҷо сокинон бояд барои дусола захираи ғизо маблағ пайдо кунанд? Коришоносон ин суханҳои расиҷумуҳрро ҷуз дурӣ ҷустан аз масъулият чизи дигаре намедонанд.

Даъвати ба такрори президентро коршиносон аз дарки воқеъияти кишвар дур мондани ӯ медонанд. Ҳудуди як миллион сокинони Тоҷикистон дар Русия муҳоҷири корӣ ҳастанд ва интиқоли пули онҳо даромади асосии хонаводаҳояшон мебошад.

Пушида нест, ки дахли асосии оилаҳо дар Тоҷкиситон аз ҳисоби муҳоҷирон мебошад. Аммо суоли асосӣ он аст, ки оё маблағи ба даст вардаи онҳо барои захира кардани маводи ғизоии дусола мерсад? Мо бо ин суол ба худи муҳоҷирон муроиҷат кардем. Як муҳоҷире, ки солҳост дар Русия кор мекунад ба шарти ифшо нашудани номаш чунин посух дод.

Фарҳод Одинаев, ки солҳо бо муҳоҷирон кор кардааст мегуяд, муҳоҷирони тоҷик дар Русия асосан ба се категория ҷудо мешаванд. Касоне, ки дар сохтмон кор мекунанд ва қисме дар бозорҳо ба савдо машғуланд ва қисме дар таксӣ. Даромади онҳо аз 30 то 60 ҳазор рубли русӣ дар моҳ аст. Маблағи бештарро таксиронҳо ба даст меоваранд, аммо сарфи бештарро низ ҳамонҳо доранд.

Чун сохтмончиҳо асосан дар ҷойи корашон сукунат мекунанд. Аммо таксиронҳо маҷбуранд дар шаҳр сукунат кунанд. Аз ҳамин хотир бо назардошти масрафоти шахсии худи муҳоҷирон ҳадди аксари маблағе, ки онҳо имкони фирситодан ба оилаҳояшонро доранд ҳудуди 300 долар будааст. Чун оилаҳои онҳо нисбатан калон аст ва ин мабалағ танҳо барои хуроки якмоҳа мерасад.

Ба гуфтаи аксари фаъолон дар Тоҷикистон хешовандони раисҷумуҳр пайваста талош меварзанд, ки аксари маблағҳои коркардаи сокинонро ба ҷайби худ бизананд. Он шуруъ мешавад, аз чипатаҳои гаронтарин дар минтақа то шиносномаву шаҳодатномаҳои тибии мактаббачагону ивази симкортоҳо ва ҷамъоварии маблағ барои ину он, ки ҳмаи ин бозорҳоро фарзандону домод ва додарарусони Эмомалӣ Рамҳон зери даст доранд.

Ҳатто барои сафарҳои раисҷумуҳр ба минтақаҳо масъулин аз сконинон маблағ ҷамъ мекунанд, ки ба гуфтаи фаъолон, ин ҳама боис шуда, то яки муҳоҷир ҳиҷгоҳ ду нашавад.