Баъд аз баргузории интихобот дар Тоҷикистон ба як бора нархи тамоми маҳсулоти ғизоӣ боло рафтааст. Дар ин бора аз минтақаҳои гуногуни кишвар ба “Аздо тв” хабар доданд.

Бештари сокинон, ки хӯроки асосиашон, қанду шакр, равғану орд, гуфта мешавад, боло рафтани ин навъи маҳсулот сокинонро нигарон кардааст.

Дар баробари набудани ҷойи кор, кам будани нафақа ва маош, баста будани марзҳо, ки имсол бештари муҳоҷирон дар кишвар банд мондаанд, боло рафтани ин нархи маҳсулот, боз як мушкилии печида дар ҷомеаи Тоҷикистон дониста мешавад, болои мушкилоти мавҷуда зам шудааст.

Дар бозорҳои Тоҷикистон як кг қанди сафед,кит пештар 6 сомонӣ буд, ҳоло ба 10 сомонӣ баробар шудааст, як халта орд то 240 – 250 сомонӣ, ҳамчунин як зарф равғани 5 летра, ки  60 сомонӣ нарх дошт, ҳоло ба 75 сомонӣ расидааст, ки дар чунин шароити вазнин ва бо ин нархҳои гарон барои сокинон харидани маҳсулоти ниёзи аввал мушкил шудааст, вале мақомот мегӯянд, ки сабаби асосӣ аз кишварҳои содиркунанда аст, ки онҳо нархҳоро боло бурданд.

Як сокини вилояти Хатлон ба шарти бурда нашудани номаш ба “Аздо тв” гуфт:

“Мардум ба умед буданд, ки пас аз интихоботи прездентӣ дар Тоҷикистон нархҳо арзон мешаванд ва зиндагии мардум осон мегардад, вале ин орзуҳои мо ҳама мисли хоб ва афсонаҳои бачагона будааст, ки баъд аз як рӯз гузаштани интихобот ба якборагӣ нархҳои маҳсулоти ғизоӣ дар бозрҳо боло рафт”.

Ба гуфтаи манбаъ рӯзгори аксар сокинон душвортар шудааст ва интизори нафақаи падару модари пирашон ҳастанд.

“Дар шароите, ки марзҳо бастаанд, ҷойи кор нест, маошу нафақа дар пастарин ҳолат қарор дорад, чӣ тавр мешавад зиндагӣ кард? Ҳоло дар оила танҳо ҳама ба умеди 450 сомонӣ нафақаи модари пиранд, имсол бо сабаби пандемия мо ба муҳоҷират рафта натавонистем, оё мешавад, бо 450 сомон 5-6 нафар як моҳ зиндагонӣ кунад?” – мегӯяд манбаи мо.

Ин сокин дар идома иброз дошт, ки гаронии қиматҳо барои мансабдорону вазирон ҳеҷ дахл надорад, онҳо танҳо дар фикри ҷайби худ ҳастанд, мехоҳанд дар кадом вақте набошад, мардумро тороҷ кунанд, оё имкон надоштанд, ки дар ин давра ақлан ин намуди мавдҳои хуроквориро танзим кунанд, вале барои онҳо манфиаташон болотар аз зиндамондани мардум аст.

Дар ҳамин ҳол як манба аз фурӯшандагони бозор ба шарти бурда нашудани номаш ба “Аздо тв” гуфт:

“дар ҳақиқат нархҳо дар бозор боло рафтанд, ин вобаста ба фурӯшандагон нест, мо низ намехоҳем нархҳо боло раванд, бояд аз масъулин пурсида шавад, ки чаро нархҳо боло рафтанд?”

Ба навишати “Фараж” Фирдавси Маҳмадсаид, муовини сардори Раёсати хадамоти зидиинҳисории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар вилояти Хатлон, яке аз омили боло рафтани нархи шакар ва қанди сафедро дар бозору фурушгоҳои вилоят баланд шудани нархи он дар худи кишварҳои содиркуннада арзёбӣ кард.

Ӯ гуфт, “як тонна шакар, ки пеш аз Тоҷикистон ворид мешуд, 361 доллар арзиш дошт, ҳоло аз 480 то 510 додлар шудааст, ки аз ин ҳисоб соҳибкорон нархро бардоштанд”.

Ин дар ҳолест, ки як сол қабл Ҳукумати Тоҷикистон гуфта буд, воридоти 16 намуди маҳсулоти хуроквориро зери назорат мегирад, вале бо гузашти як сол то ҳол ин иқдом амалӣ нагардидааст.

Коршиносон сабаби дар амал татбиқ нагардидани қарори Ҳукуматро ба тиҷорати хонаводагӣ вобаста будани маҳсулот унвон мекунанд.

Бино ба иттилои Агентии омори назди президенти Тоҷикистон давоми нуҳ моҳи соли ҷорӣ 652 шахсони ҳуқуқӣ (ширкату корхонаҳо) ва ҳудуди 17 ҳазор соҳибкорони инфиродӣ тиҷорати худро барҳам дода, корхонаҳояшон аз фаъолият бозмондааст.

Дар иттилоияи Агентӣ омадааст, ки 824 соҳибкори инфиродӣ бо шаҳодатнома ва 14,4 ҳазор соҳибкорони инфродӣ, ки тибқи патент кор мекарданд ва инчунин 1,7 ҳазор хоҷагиҳои деҳқонӣ (ба соҳибкорони инфиродӣ мансубанд) фаъолияти худро қатъ кардаанд.

Дар гузориш гуфта мешавад, то 1 октябри соли равон шумори субъектҳои амалкунандаи хоҷагидорӣ 337 ҳазорро ташкил дода, 35,6 ҳазор шахсони ҳуқуқӣ ва зиёда аз 301 ҳазор – соҳибкорони инфиродиро дар бар мегирад.

Дар муқоиса нисбат ба соли гузашта шумораи умумии субъектҳои амалкунандаи хоҷагидорӣ 2,4% ё худ 7,9 ҳазор зиёд гардидааст.

Дар вилояти Хатлон ҳудуди 29%-и субъектҳои хоҷагидорӣ дар вилояти Суғд беш аз 26%, дар шаҳри Душанбе зиёда аз 24%,  дар ноҳияҳои тобеи марказ ҳудуди 16% ва дар ВМКБ 5% амал мекунанд.

Коршиносон яке аз сабабҳои қатъ гардидани фаъолияти корхона ва ширкату субеъкҳои хоҷагидориро андозҳои баланд, санҷишҳои аз ҳад зиёди мақомоти назоратӣ ва коррупсияро ба сифати омилҳои асосии монеагузор дар рушди тиҷорат дар Тоҷикистон унвон мекунанд.

Чанде қабл Барномаи рушди СММ дар бораи таъсири пандемия ба вазъи иҷтимоиву иқтисодӣ дар Тоҷикистон таҳқиқотеро нашр намуд, ки дар он дар бораи маҳдуд сохтани доираи фаъолияти корхонаҳои хурду миёна аз ҷониби корхонаҳои бузурги давлатӣ сухан мерафт.

Гуфта мешавад, идомаи ин раванд, роҳ ёфтани ширкатҳои начандон бузурги хусусиро ба бозор боздошта, ба фароҳам овардани шароити баробар аз лиҳози рақобатпазирӣ ва дастрасӣ ба захираҳо монеъа эҷод месозад.

Дар таҳқиқот гуфта шуда, ки Ҳукумат тавассути корхонаҳои давлатӣ ба назорат аз болои бахшҳои муҳими стратегӣ, аз қабили шабакаҳои барқу гармидиҳӣ, фулузоти сиёҳу ранга, саноати истихроҷи маъданҳои кӯҳӣ, саноати хӯрокворӣ, сохтмон, нақлиёт, телекоммуникатсия, авиатсия ва ғайра идома медиҳад.

Дар идома муаллифон қайд кардаанд, ки  соли 2019 дар қаламрави кишвар зиёда аз 1,1 ҳазор корхонаҳои давлатӣ амал мекарданд, ки 24 адади онҳо корхонаҳои бузург буда, ҳаҷми дороиҳояшон тақрибан 42% нисбат ба ММД-ро ташкил медод.

Дар Тоҷикистон ширкати наве бо номи “Авасто Интернет” як ширкати нави воридкунандаи интернет ба кор шуруъ карданист. Дар ин бора дар гузориши вижаи ширкати фароҳамкунандаи IP адресҳо “Ripe Network Coordination Centre” иттилоъ дода шудааст.

Дар ин гузориш вазъи дастрасӣ ба интерент дар панҷ кишвари Осиёи Мркази мавриди баррасӣ қарор гирифтааст. Гузориши мазкур рӯзи 22-юми сентябр омода шуда, онро 14-уми октябр муаррифӣ кардаанд.

Дар гузориш омадаааст, ки бархилофи кишварҳои ҳамсоя, ки каналҳои зиёди қабули интернетро доранд, Тоҷикистон ва Туркманистон роҳҳоро барои ворид кардани интернет хеле маҳдуд кардаанд.

Дар идома гуфта шудааст, ки интернет ҳоло ба Тоҷикистон асосан тариқи “Тоҷиктелеком” ворид мешавад. Ба навиштаи муаллифони гузориши “Ripe Network” ин ширкати зертобеи Хадамоти алоқа, интернетро аз ширкатҳои “TTC”, “Megafon” ва қисми камашро аз “Level 3” мехарад.

Дар ин гузориши нашр гардидаи “Ripe Network” дар мавриди ширкате бо номи “Авесто Интернет” гуфта шудааст, ки ин ширкат дар Тоҷикистон навтаъсис мебошад.

Муаллифони гузориш навиштаанд, ки дар баробари “Тоҷиктелеком” инчунин роҳҳои хурде дида мешаванд, ки тариқи онҳо “Авесто Интернет” ба Тоҷикистон интернет ворид мекунад. Ба қавли гузоришгарони “Ripe Network”, ширкати “Авесто Интернет” интернетро аз ширкати қирғизистонии “ELCat” мехарад. Аз рӯи нақшаи ин иширкат, ҳаҷми интернети воридкардаи “Авесто Интернет” дар баробари “Тоҷиктелеком” кам аст.

То соли 2018 ширкатҳои мухобиротӣ ва интернетрасонӣ дар  Тоҷикистон мустақилона ҳақ доштанд аз хориҷа интернет харидорӣ намоянд, як тасмими баҳсбарангези Хадамоти алоқа ширкатҳои мухобиротиро муваззаф намуд, ки интернетро танҳо аз “Тоҷиктелеком” бихаранд.

Гуфта мешавад,  “Тоҷиктелеком”, ширкати зертобеи Хадамоти алоқаи Тоҷикистон мебошад. Дар ҳамин ҳол Радио Озодӣ дар маврид ширкати “Авасто Интернет” навиштааст:

“ин аз аввалин ҳолатҳое аст, ки номи як ширкати дигари воридкунандаи интернет ба Тоҷикистон “Авесто Интернет” расонаӣ мешавад. Дар бораи ин ширкат маълумоти зиёде дар даст нест ва масъулинаш низ ҳозир нестанд дар бораи корашон суҳбат кунанд. Маълумоти каме дар бораи “Авесто интернет” нишон медиҳад, ки он як ширкати зертобеи “Авесто гурӯҳ” мебошад”.

“Рӯзи 15-уми октябр дар дафтари ширкати “Авесто гуруҳ” касе ҳозир нашуд дар бораи кори ширкати “Авесто интернет” суҳбат кунад. Танҳо як масъули ин ширкат гуфт, “Авесто интернет” дигар фаъол нест. Ҳарчанд дар сомонаи “Авесто гуруҳ” гуфта мешавад, ки “Авесто Интернет” як ширкати пешниҳодкунандаи интернет ба провайдерҳо мебошад”,- навиштааст, Озодӣ.

Маълумотҳои интишоргардида баёнгари он аст, ки ширкати “Авасто Интернет” соли 2016 ташкил шуда, ҳамчунин дар феҳристи ширкатҳои Кумитаи андоз, ҶДММ “Авесто Интернет” гуфта шудааст, ки айни ҳол фаъол буда, самти фаъолияташ “хизматрасони миёнаравӣ” мебошад.

Аз руйи баъзе маълумотҳои тасдиқ нагардида гуфта мешавад, ширкати “Авасто Групп” ба Рустами Эмомалӣ Раиси Маҷлиси Олӣ ва Раиси шаҳри Душанбе таалуқ дорад.

Гуруҳи ширкатҳои “Авесто” соли 2016 таъсис ёфтанд “Авесто Интернет”, ягона ширкати зертобеи “Авесто гуруҳ” набуда, то имрӯз соҳаҳои зиёдеро дар Душанбе зери даст доранд. Аз ҷумла, бахшҳои муҳиме, ба монанди ворид кардани мусофирбарҳои “ISUZI” ва “AKIA” аз Туркия ба Тоҷикистон, тавлиди оби “Сиёма”, пардохти ҳаққи роҳкиро ба воситаи кортҳои пластикӣ дар нақлиёти ҷамъиятии Душанбе ва  ҳоло дар Хуҷанд ин ширкат кортҳои пластикиро дар нақлиётҳои ҷамъиятӣ раҳандозӣ дорад.

Гуфта мешавад, “Авесто Гуруҳ” айни замон як ҷониби ширкати муштараки Тоҷикистону Чин бо номи “Муосир” аст, ки дар ноҳияи Данғараи вилояти Хатлон нахустин корхонаи истеҳсоли маводи тарканда дар Тоҷикистонро месозад. Сохтмони корхона соли 2018 шуруъ шудааст.

Инчунин ин ширкат ба наздики дар Душанбе корхонаи муштараки “Артел Авесто”-ро ба истифода дод. Дар санадҳои расмӣ муассиси ширкат Файзалӣ Ҳабибов сабт шуда, мудири кулли ширкат Муҳаммад Мирзоев (Муҳаммад Мирзо) аст. Мирзоев дар гузашта дар Кумитаи миллии олимпии Тоҷикистон кор мекардааст, ки аз дӯстони Рустамӣ Эмомалӣ ном бурда мешавад.