Эмомалӣ Раҳмон зимни Паёми дирӯзаи худ ба Парлумон гуфт, ки аз моҳи сентбяри соли 2021 ҳаҷми стипендияи донишҷӯён 30 %, нафақаи маъюбони хурдсол 20 % ва маъюбони гурӯҳи якум 50 % зиёд карда мешавад.

Ин дастур дар ҳолест, ки Тоҷикистон ба буҳрони иқтисодӣ гирифтор буда, то ҳол бахше аз корхонаҳои давлатӣ маоши кормандонашонро бо таъхир пардохт мекунанд.

Тибқи фармони қаблии раисҷумҳур мебоист аз моҳи сентябри соли 2020 15 % нафақа ва маоши кормандони давлатӣ зиёд карда мешуд, ки чанде пеш чандин нафар нафақагирон ба расонаҳо шикоят намуда буданд, ки то ҳол  ба нафақаашон чизе илова нашудааст.

Бино ба иттилои Оҷонсии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи Тоҷикистон, ҳаҷми миёнаи нафақаҳои суғуртавӣ, ки аз он маъюбон бархурдоранд, 289 сомониву 67 дирамро дар бар мегирад.

Ҳамчунин дастури боло бурдани нафақаҳо ва он ҳам барои маъюбон дар ҳолест, ки таварруми сомонӣ дар соли равон назар ба солҳои қаблӣ хеле баланд буд ва то поёни соли 2020 ба 9,4 % расид. Солҳои қаблӣ мизони таварруми сомонӣ дар сатҳи 6-7 дарсад қарор мегирифт. Аз ин рӯ, қисме аз болоравии нафақаҳоро таваррум ва гарон шудани нархи маводи хӯрокворӣ фурӯ мебарад.

Коршиносони соҳа бар ин назаранд, ки ваъдаи зиёд намудани маоши соҳаҳои буҷавӣ як навъ дилгармкунӣ ва умедвор кардани мардум аст, ки то андаке ҳам бошад хомӯш бошанд.

Соли гузашта аз афзоиши 15 % маоши мардум хабар дода буд, – дар ҳоле, ки пурра иҷро нашуд – вале нарху наво дар бозорҳо аз 25 то 30 % ва аз он ҳам бештар афзоиш ёфт.

Яке аз нуктаҳои муҳими зикркарда дар Паёми Эмомалӣ Раҳмон, ки дирӯз 26 январ дар ҳузури намояндагони Парлумон ироа гашт, ин афви амвол буд.

Президент дар паёмаш дастур дод, ки Ҳукумат имсол барои қонунӣ кардани “маблағҳо ва дигар дороиҳо” афви умум эълон кунад ва барои эълони чунин афв заминаҳои меъёриву ҳуқуқиро фароҳам намоянд.

Ҳадафи ин иқдом расман “фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби сармояи шаҳрвандон ба иқтисоди миллӣ” гуфта шуд.

Дар идома раисҷумҳур иддао кард, ки мо ин корро дар 30 соли истиқлол ҳамагӣ як бор анҷом додем, дар ҳоле, ки кишварҳои абарқудрати ҷаҳон борҳо ин корро карданд. Аммо он кишварҳо кадомҳо будаанд, Раҳмон ишорае накард. Чунин даъвоҳое пештар ҳам аз ҷониби раисҷумҳур садо медод, вале онҳо тасдиқи худро наёфтанд.

Раҳмон мегӯяд, ин иқдом ба хотири “фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби сармояи шаҳрвандон ба иқтисоди миллӣ” роҳандозӣ шудааст, ки коршиносон ба он кам бовар доранд. Чун дар Тоҷикистон ҳамеша чунин буда, ки аксари иқдомҳои ҳукумат барои манфиатҳои қисме роҳандозӣ шудаанд.

Ҳамин муоф аз андоз, ки аксаран ширкатҳои наздикони расиҷумҳурро дар бар гирифту тағйиру иловаҳо ба Сарқонун танҳо расиҷумури кунуниро пешво ва ҳаққи як умр президент буданро дод.

Коршиносон мегуянд, дар Тоҷикистон аз хавфи баста шудани ҳисобҳое, ки бо роҳи фасод ба даст омадаанд аз сӯи созмонҳои молиявии ҷаҳонӣ ин корро кардаанд.

Рӯзноманигор Хайрулло Мирсаидов дар шарҳи ин хабар ба Радиои Озодӣ мегӯяд, ки фикр мекунам, ин афв бештар ба мансабдорон ва наздикони президент нигаронида шудааст, то сармояҳоеро, ки дар хориҷа нигоҳ медоранд, ба кишвар бозгардонанд. Чун ҷомеаи байналмилалӣ ҳисобҳои бонкии он шахсонеро, ки аз ҳисоби пора онро ба даст овардаанд, баста истодааст”.

Ҳануз дар соли 2015 Ширкати таҳқиқотии “Global Financial Integrity” дар гузоришаш гуфа буд, ки аз соли 2002 то 2011 аз Тоҷикистон беш аз 2 миллиарду 700 миллион доллар ба хориҷи кишвар бурда шудааст. Сандуқи байналмилалии пул, Бонки ҷаҳонӣ ва “Tax Justice Network” низ сармояҳои шаҳрвандони Тоҷикистон дар минтақаҳои офшорро аз 2,5 то 3,5 миллиард доллар тахмин мезананд.

Ин маълумот ҳам то соли 2015 аст ва барои 5 соли охир маълумоти дигаре нест. Минтаақаҳои афшорӣ номи мизоҷони худро ифшо намекунанд ва дақиқан маълум нест, ки ин маблағи барои кишвари фақире чун Тоҷкистон ҳангуфт ба кӣ рабт дорад, аммо чанде аз коршиносон мегуянд аксари инмаблағҳоро хешовандни раисҷмуҳур Эмомалӣ Раҳмон ба берун кашондаанд.

Аз чунин намуди ширкатҳо ширкати IRS ҳаст, ки аз роҳи Душанбе-Хуҷанд пул ҷаъоварӣ мекунад ва даромади солонаи онро огаҳони умур сад миллион доллар ҳадс мезананд, ин маблағ ба минтақаҳои офшорӣ бурда мешавад. Чун ширкат дар ҷазираҳои Вирҷиниё сабти ном шуда аст.

Хабаргузории “Азия – Плюс” дар соли 2010 бо истинод ба пойгоҳи интернетии “Садои Олмон” мақолаеро нашр карда буд, ки дар он гуфта мешуд, Ҷамолиддин Нуралиев – онвақт муовини вазири молияи Тоҷикистон, муассиси ширкати IRS аст. Ҷамолиддин Нуралиев ҳоло муовини раиси Бонки миллӣ буда домоди раисҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон ва шавҳари Озода Раҳмон, раиси Дастгоҳи Президент мебошад.

Шамсулло Соҳибов, домоди дигари Эмомалӣ Раҳмон бо номи худаш 5 июли соли 2011 ширкати “Глатто Менедҷмент ЛТД”- ро дар Ҷазираҳои Вирҷинё сабт кардааст.

Гуфта мешавад дар активи ин ширкат 800 миллион доллар мавҷуд аст. Ва ҳамчунин ширкати дигаре бо номи “CDH Инвестмент корп” дар ҳамин Ҷазира сабт шудааст, ки ба шаҳрвандони Тоҷикистон таалуқ дорад.

Шарофиддин Гадоев мегӯяд, ки ин ширкати офшорӣ ба Ҳасан Асадуллозода, додараруси Эмомалӣ Раҳмон тааллуқ дорад.

Раҳмон дар ин Паёми навбатияш ба ҷуз аз даъвоҳои рушуду тараққӣ чизе аз мушкилоти мардум, аз ҷумла болоравии нарху наво, бебарқӣ ва мушкилоти муҳоҷирон нагуфт, танҳо мушкилие, ки Раҳмон ба он сахт таъкид кард ин “хоинон” бо “хоҷагони хориҷиашон” буд.

Давоми 9 моҳи соли гузашта соҳибкоронро дар Тоҷикистон беш аз 10 млн сомонӣ ҷарима бастаанд. Дар ин бора сомонаи “Авесто” ба нақл аз Агентии омори Тоҷикистон иттилоъ дод.

Дар хабар омода, ки маблағи умумии ҷаримаи субъектҳои хоҷагидории Тоҷикистон дар нӯҳ моҳи соли гузашта беш аз 10,4 миллион сомониро ташкил дод, ки аз ин миқдор тақрибан 80 дарсадаш рӯёнида шудааст.

Тибқи маълумоти Агентии омори ҷумҳурӣ, дар асоси ҳисоботи дар ин давра пешниҳодшуда, фаъолияти 46 ҳазору 595 субъектҳои хоҷагидорӣ санҷида шуд, ки нисбат ба нӯҳ моҳи соли 2019 66,3% камтар аст.

“Бино ба натиҷаи санҷишҳо, дар умум 25,2 ҳазор қонуншиканӣ ошкор карда шуд, ки беш аз 15,3 ҳазор нафари онҳо ба субъектҳои соҳибкорӣ ва зиёда аз 9,9 ҳазор ба муассисаҳои давлатӣ рост меояд”, – омадааст дар хабар.

Ҳамин тариқ, ба соҳибкорону корхонаҳои тиҷоратӣ ба маблағи беш аз 10,4 миллион сомонӣ ҷарима таъин карда шуд, ки аз он то ҳол 8,31 миллион ё 79,3 дарсадаш ҷамъоварӣ карда шудааст.

Ин дар ҳолест, ки тоҷирону соҳибони корхонаҳои саноатӣ аз баланд будани андоз шикоят мекунанд ва солона даҳҳо ҳазор тоҷир фаъолияти худро қатъ мекунад. Коршиносон мегӯянд, сабаби барҳам додани фаъолияти тиҷоратии тоҷирон дар Тоҷикистон андози аз ҳад зиёд ва ҷаримабандиҳои бемавриди мақомот мебошад.

Барои рушди бозори кори Тоҷикистон, аз ҷумла касбомӯзии муҳоҷирон Бонки осиёии рушд 30 миллион доллар ҷудо мекунад.

Дар тарҳи созишномаи грантӣ гуфта шудааст, ки 1,5 миллион доллар саҳми Ҷопон ва бештар аз 3 миллион доллар саҳми ҳукумати Тоҷикистон будааст.

Рӯзи 21 январи соли равон вакилони Маҷлиси намояндагон аз ин тарҳ ҷонибдорӣ намудаанд.

Вале коршиносон аз шафофияти харҷи он нигаронанд, ки мисли дигар маблағҳо миёни боду ҳаво гум мешавад ва ҳеҷ тағйироте дар ин самт амалӣ намегардад.

Муовини вазири молия Юсуф Маҷидӣ дар Парлумон зимни муаррифии созишномаи мазкур гуфтааст, ҳадафи он рушди маҳоратҳои касбӣ ва имконияти ба кор таъмин намудани ҷавонон, занон ва муҳоҷирони меҳнатӣ мебошад.

Дар идома иброз доштааст, ки “Дар доираи лоиҳа корҳои зерин, аз ҷумла сохтмон ва муҷаҳҳазгардонии маркази омӯзишии соҳаи туризм ва хизматрасонӣ дар Душанбе, маркази омӯзишии соҳаи энергетика дар шаҳри Роғун ва маркази омӯзиши соҳаи агросаноатӣ дар ноҳияи Данғара, инчунин се адад маркази хизматрасонии муҳоҷирон дар Бохтар, Восеъ, Хуҷанд дар назар аст”.

Зикр мешавад, ки корҳо дар доираи ин созишнома аз феврали соли равон оғоз мегардад ва татбиқи он барои 6 соли оянда пешбинӣ шудааст.

Дар ҳамин ҳол Шӯҳрат Латифӣ коршиноси тоҷик ба Радиои Озодӣ гуфтааст:  

“Бо ҷалби ҷомеаи шаҳрвандӣ, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва дигар мутахассисон, ки дар ин самт бисёр кор кардаанд мизҳои мудавваре баргузор мешуд, масъалаи шаффофият, баъдан мониторинги иҷроиши тарҳ хуб пеш мерафт, аз нигоҳи бетарафӣ ташкилотҳои ҷамъиятӣ амал мекарданд ва боварии маблағгузор низ бештар мешуд”.

Ба гуфтаи Латифӣ бо миллионҳо доллари Бонки осиёии рушд ба ҷои бунёди омӯзишгоҳҳои нав, нахуст омӯзишгоҳҳои касбии феълан амалкунандаро ба таҷҳизоту мутахассис таъмин кунанд.

Ӯ қайд намудааст, ки бо ташкили курсҳои чандмоҳаи бозомӯзӣ мушкили корҷӯён, аз ҷумла муҳоҷирони меҳнатӣ ҳал нахоҳад шуд.

“Асосан муҳоҷирони мо дар сохтмонҳо кор мекунанд ва аз ӯҳдаи дигар касбҳое, ки дар бозори меҳнат харидор доранд, намебароянд. Бино бар ин, онҳоро ба омӯзишгоҳҳои касбие ҷалб намудан лозим, ки на барои чанд моҳи таҳсил як сертификат гиранд, балки воқеан касб омӯзанд”, – гуфтааст ин коршинос.

Тибқи омори расмӣ дар Тоҷикистон шумораи бекорон камтар аз се дарсадро ташкил медиҳад.  Аммо коршиносони мустақил бар ин назаранд, ки ин омор аз воқеият дур аст, ҳатто давлатҳои пешрафта сатҳи бекорияшон аз се дарсад болост чӣ расад ба Тоҷикистон, ки қариб нисфи аҳолияш бекоранд.