Ин дар ҳолест, ки ниҳодҳои соҳаи энержеии кишвар дар омори худ гуфта буданд, ки имсол 10 млрд. 243,2 млн. кВт/соат нерӯи барқ истеҳсол намудаанд, ки назар ба ҳамин давраи соли гузашта 112,6 млн. кВт/соат, ё 1,2%. зиёд аст. Ҳукумати Тоҷикистон ҳанӯз аз соли 2017 эълон карда буд, ки лимит аз байн бардошта шудааст ва барқ аз сокинон дигар қатъ намешавад, вале ҳамасола то ин замон сокинон аз қатъшави қувваи барқ дар минатқаҳои мухталифи кишвар шикоят кардаанд.
Ин дафъа низ Рамҳон зимни савагандёдкунияш ваъда дод, ки дар ҳафт соли оянда Тоҷикистон бояд ба истиқлоли комили энержӣ мерасад. Эмомалӣ Раҳмон то ин замон ҳадди ақал 4 маротиба чунин ваъдаҳо дода, ки лимити барқ аз байн меравад, аммо то ин замон барои иҷрои ин ваъдаи худ мавуффақ нашудааст. Пас аз ба кор дармадани чархаи дуввуми Роғун, бозҳам сокинон аз қатъ шудани барқ шикоят доранд.
Роғун серхарҷтарин лоиҳа дар замони истиқлол, ки то кунун танҳо ду чархаи он ба таври муваққат насб шудаанд, дар ҳоле, ки бояд то соли 2021 ҳамаи 6 чархаҳои ин нерӯгоҳ муаққатан насб мешуданд ва барқ истеҳсол мешуд. Ҳоло анҷоми ин лоиҳаро масъулон дар соли 2026 гуфтаанд. Барои сохтмони ин нерӯгоҳ ҳамасола миллионҳо сомонӣ сарф мешавад. Ин маблағҳо ҳам аз ҷониби аҳолӣ тариқи харидани саҳмияҳои нерӯгоҳи барқи обии Роғун ва ҳам аз ҳисоби фурӯши Евробондҳо ба маблағи 500 миллион доллар ба ташкилотҳои хориҷӣ, ҷалб карда мешаванд.
Дар маҷмӯъ барои сохтмони Роғун аз фурӯши саҳмия тақрибан 6 миллиард сомонӣ ё бо қурби моҳи декабри соли 2009 баробари 1 миллиарду 37 миллион доллар аз мардум ҷамъоварӣ шудааст. Ояндаи ин нерӯгоҳ, ки ҳоло моликияти давлатӣ аст, рӯшан нест, чун нерӯгоҳи барқи обии “Роғун” аз феҳристи объектҳое, ки хусусӣ гардонда намешаванд, соле пеш хориҷ карда шуд. Қарзи Роғун ҳам бо вуҷуди ин ҳама маблағҳое, ки ба буҷети он ворез машеванд, бештар аз сад миллионро ташкил медиҳад.
Ин ҳолат ба қавли коршиносон роҳро барои хусусӣ гардонидани Роғун аз тарафи кадоме аз пайвандони раисҷумуҳр ҳамвор кардааст. Ҳукумати ҶТ дар ҳоле қарз гирифтанист, ки қарзи берунии кишвар то 1-уми октябр ба 3 миллиарду 700 миллион доллар расидааст, ки он ба 43,3 дарсади Маҷмӯи Маҳсулоти Дохилӣ (ММД)-и кишвар баробар мебошад. Ва он набояд аз 40 дарсади ММД бештар мешуд.
Бо афзоиши қарзи хориҷӣ ҳамчунон хароҷоти буҷаи кишвар ҳам барои бозгардондани баҳра (фоиз) ва худи маблағи қарз сол аз сол меафзояд. Аз ҷумла соли 2021 Тоҷикистон аз буҷааш барои баргардондани қарзу фоизҳои хориҷиаш 213,5 миллион доллар, соли 2022-юм 238,2 миллион ва соли 2023-юм 243,3 миллион доллар ҷудо хоҳад кард.
Нигаронии фаъолону коршиносон аз қарзҳои ҳангуфти Тоҷикистон аз Чин аст. Бо вуҷуди он ки дар расонаҳои расмӣ қарзи Тоҷокоситонро дар назди Чин ҳудуди 1 млрду 200 милион мегӯянд, аммо охири моҳи октябри соли гӯзашта вакили парлумони Тоҷикистон Акрамшо Фелалиев зимни мулоқот бо намояндагони расмии шаҳри Сямини Чин ҳаҷми қарзи Тоҷикистонро дар назди ҳамсояи шарқиаш эълон кард.
Бино ба иттилои “ТАСС” Хадматои федеролии амнияти Русия (ФСБ) як гурӯҳе аз созмони Давлати исломӣ (ДОИШ)-ро, ки дар Русия мамнӯъ аст, ошкор намуда, аз як амали террористӣ дар вилояти Маскав пешгирӣ кардааст.
Гуфта мешавад, ки аъзои ин даста дар минтақаи Маскав амалҳои террористиро тарҳрезӣ мекардаанд. Дар ин бора ба ТАСС рӯзи чоршанбе аз Маркази робита бо ҷомеаи Хадамоти федеролии амнияти Русия хабар доданд.
Дар хабар гуфта мешавад, ки дар рафти тафтишот муайян шуда, ки дар миёни аъзоёни ин гурӯҳ яке аз онҳо шаҳрванди кишварҳои Осиёи Марказӣ мебошад, вале дар бораи ҳувияти он ва аз кадом кишвари Осиёи Марказӣ аст, чизе гуфта намешавад.
Тавре аз навори видеоӣ, ки онро Маркази робита бо ҷомеаи Хадамоти махсуси Русия паҳн кардааст, дида мешавад, ки тақрибан панҷ нафар боздошт шуданд. Ҳангоми намоиш додани шиносномаҳои боздоштшудаҳо, шиносномаи яке аз онҳо ба шиносномаҳои шаҳрвандони Тоҷикистон хеле шабоҳат дорад. Аммо дар бораи ҳувияти он чизе гуфтан барвақт аст.
Ба иттилои Хадамоти федеролии амнияти Русия дар ҷараёни ин амалиёт аз ҷойи будубоши онҳо маводҳои тарканда ва худсохти пур аз унсурҳои зарбадор, ашё ва ҳуҷҷатҳои дигар ёфт ва мусодира шудааст.
Давоми як соли ахир чанд маротиба аст, ки боздошти шаҳрвандони кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла шаҳрвандоин Тоҷикистон дар Русия бо чунин иттиҳом зиёд расонаӣ мешавад.
Расонаҳои русӣ 29 июли соли ҷорӣ аз боздошти 7 шаҳрванди Тоҷикистон хабар дода буданд, ки гуфта мешуд, онҳо бо ҷурми ҷонибдорӣ аз гурӯҳи террористии ДОИШ гумонбар дониста, нисбати баъзеашон бо иттиҳоми “мусоидат ба фаъолияти террористӣ бо роҳи маблағгузорӣ” парванда боз шудааст.
Вале то ҳол аз ҷониби мақомоти Тоҷикистон дар бораи он шаҳрвандони тоҷике, ки дар Русия бо гумони ҳамдастӣ бо ДОИШ ва ё амалҳои террористӣ дастгир мешаванд, ҳеч изҳороте нашр нашудааст.
Зарар аз қатъи интиқоли неӯри барқ ва ҷорӣ кардани лимит дар истифодаи онро, ки имсол низ наздик ба як моҳ мешавад идома дорад, касе ҳисоб накардааст. Ва агар ҳам кардааст, дар дастрасии ҷомеаи кишвар қарор надодааст. Беш аз 20-у анд сол мешавад, ки аҳвол ба ин минвол давом дорад.
Гуфта мешавад шӯъбаи бонкҳо, ки кори асосии онҳо дастрас кардани маблағҳои фиристодаи муҳоҷирон буд, онҳо ҳам аксарият ғайрифаъоланд. Ва,ё марказҳои диллерӣ, ки мардум пули интернет ва ё телефони ҳамроҳашро мегузаронду бо падар ё писар ва ё бародар ва ҳатто хоҳару модари муҳоҷири дар ғарибиҳо мардикораш сӯҳбат мекард. Ҳоло, ки коронавирус дар деҳаҳо бедод мекунад, барои як нафаре, ки дастгоҳи нафаскашии сунъӣ лозим дорад, чи бояд кунанд? Чун барқ нест!
Зиндагии мардумро на танҳо дар хонаҳо, дар коргоҳҳо ҳам яхзада кардааст. Коргоҳе, ки қанд истеҳсол мекард, набот месохт, ҳамин тавр кулчақанду анвои дигар маҳсулоти ордӣ мисли “хлеб”-у нон мепухт ҳамаро бебарқӣ бекор кардааст. Ҳазорон хонавода аз ин ҷиҳат дар саросари кишвар зарар дидаанд. Коргоҳҳояшонро ҳам ях зад. На ҳама автозаправкаҳо-нуқтаҳои фурӯши бензину газ дар шароити бебарқӣ имконияти фаъолият доранд. Боз даҳҳо, балки садҳо корхонаҳои хурду миёнаи хусусие дар музофот ҳастанд, ки аз кор монданд. Барои мисол устохонаи тармими мошин ва нуқтаи шустушӯи он ва амсоли инҳо.
Инро ҳам ба ҳисоб бигирем, ки қисмате аз корҳо тавассути интернет анҷом дода мешавад ва алоқаву иртиботи тиҷоратӣ низ бо ин роҳ идома дорад, аз ин ҳисоб низ зарар ба мардум андак намерасад. Хуб, посухи ин ҳама зарару зиёни бебарқиро кӣ медиҳад?
Мусаллам аст, ки масъалаи таъминот бо нерӯи барқ вазифа ва масъулияти ҳукумат аст. Масъалае нест, ки ҳаллу фасли он марбут ва вобаста ба мардум бошад. Ҳам барои Сангтӯда ва ҳам барои Роғун, ки зудтар сохта бишаванд ва аз танқисиву норасоии нерӯи барқ мардум ва кишварамон наҷот ёбад, ба садҳо миллион (доллар) саҳмия харидем. Мақсад ҳашар карда пул додем, ки тезтар соҳиби “свет” шавем. Бархе аз бизнесменҳо ба мисли Зайд Сайидов ҳатто ниммиллиону як миллион доллар доданд. Аз ҷумла ҲНИТ низ аз ин саҳмияҳо харида буд.
Ба ҳар ҳол барои дастрасӣ ба барқи доимӣ ҳар чизе аз дасти мардум меомад, кард. Аммо ончуноне мебинем ҳамоно мушкил бартараф намешавад. Ҳанӯз тобистон маълум шуд, ки оби ҳавзи Норак кам аст ва ин имкон вуҷуд дошт, ки дигарбора лимит ҷорӣ шавад. Ҳукумат дар ин бора изҳорот ҳам дод. Аммо моҳе нагузашт, ки “Барқи тоҷик” эълом кард кадом лимите ҷорӣ нахоҳад шуд. Мардумро итминон доданд.
Сухангӯи ширкати “Барқи тоҷик” Нозирҷон Ёдгорӣ боз ҳам ҳамон сӯҳбатҳои қаблиашро такрор мекунад ва наметавонад бигӯяд, ки ҳама чиз дуруст, хатҳои баландшиддат фаъол, корҳои профилактикӣ кайҳо тамом шудааст, трансформаторҳо ҳам корӣ, аммо лимит ҷорӣ шудааст ва иллаташ ҳам камбуди оби ҳавз аст. Дар Тоҷикистоне, ки гуфта мешавад соҳиби 60% захоири оби минтақа аст, камбуди об пеш омадааст. Камбуд ба ҳадде аст, ки ҳавзи Норак пур нашуд.
Хуб, агар тобистон маълум шуда буд, ки ҳавз пур нашудааст, чаро роҳи чорае наҷустед? Магар имкон надорад, ки аз берун нерӯи барқ харид? Афғонистону Узбекистон аз мо нерӯи барқ мехаранд. Инҷо гуфтанӣ нестам, ки барои онҳо нафурӯшем. Агарчанде чизеро, ки худат муҳтоҷӣ набояд фурӯхт. Аммо онҳо барои онки мардумонашонро дар торикӣ ва сардӣ нигоҳ надоранд аз мо барқ мехаранд. Пас, пурсише ба таври табиӣ пеш меояд, ки сохторҳои марбута ва ниҳоят ҳукумат ва Президенти мо барои мушкилиро аз болои мардум бартараф кардан чаро барқ намехаранд?
Як сокини Рузвай ё Ёгеди Дарвоз саҳар мехезад, ки дар он тарафи марз хешу табораш дар Афғонистони ҷангзада “свет” доранд, як сокини Хоҷаи Аъло ва ё Чоркӯҳ ба он самти марз менигарад ва мебинад, ки “қирғизҳо”-и митингчӣ ва соҳиби давлати ниҳодинанашуда “свет” доранд ва ҳамин тавр сокинони сарҳаднишини ҳамсоя бо Узбакистон аз Шаҳритус гирифта то Конибодому Панҷекату Мастчоҳу ғайра. Онҳо бо барқ таъминанду чаро мо тоҷикҳо надорем?
Масъалае, ки касро ба фикру андеша мебарад ин аст ки оё раиси ҷумҳурӣ аз инки дар тамоми деҳоти мамлакат нерӯи барқ соатбайъ дода мешавад, аз 7-у 8-и саҳар то 18-и шом (ҳоло дар ин вақт шаб аст дигар) хабар дорад ё не? (Хабарҳо ҳокӣ аз он аст? ки ҳафтаи ахир аз соати 22-и шаб то 02 субҳ ва гоҳо 03 ҳам нерӯи барқ қатъ шуда истодааст). Зеро ӯ дар ҳамин суханронии ахираш дар маросими савгандёкуниаш бори дигар гуфт, ки бо саъю талоши ҳукумат аз камбуди барқ раҳо ёфтем:
“Аз ҷумла бо саъю талоши Ҳукумати мамлакат ва дастгириву заҳмати содиқонаи мардуми кишвар мо дар роҳи расидан ба ҳадафи стратегии худ – истиқлоли энергетикӣ боз як қадами бузургу устувор гузоштем, яъне ду агрегати нерӯгоҳи барқи обии «Роғун»-ро ба истифода супоридем, ки ин рӯйдод дар таърихи навини Тоҷикистон яке аз дастовардҳои муҳим гардид. Дар натиҷа ҳаҷми умумии истеҳсоли нерӯи барқ дар мамлакат ба 21 миллиард киловатт – соат расид ва маҳдудияти интиқоли он дар фасли зимистон бартараф карда шуд”.
Ин суханони Президенти Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маросим ба муносибати савгандёдкуниаш аст, ки 30.10.2020 дар шаҳри Душанбе садод доданд. Аммо 31.10.2020 “светмурӣ” сар шуд.
Раиси ҷумҳур аз кордарории ду агрегати Роғун зикр кард, ки бар тибқи маълумоти расман интишоршуда то моҳи октябр 1.миллиарду 600 миллион кв.соат истеҳсол кардааст. Афзун бар ин ҳарду ТЕС-маркази гармидеҳии Душанбе, ки миллионҳо кв.соати дигар изофа кардааст. Гузашта аз инҳо, корхонаи азими Талко, ки дар як шабонарӯз 21 миллион кв.соат масраф мекард, ҳоло ҳамагӣ аз 6 то 7 миллион истифода мекунад. Аз ин ҳисоб ҳам 15 млн сарфа шудааст. Пас, ин ҳама нерӯи барқи зиёдшуда ва сарфамешуда куҷо меравад ва чаро мардум дар ин фасли қаҳратун бебарқ бошанд?
